ความคืบหน้าติดตามทวงคืน "สมบัติชาติ" จากสหรัฐฯกว่า 260 รายการ
สหรัฐฯ พร้อมส่งทับหลัง 2 รายการคืนไทย
สำนักงานสืบสวนเพื่อความมั่นคงแห่งมาตุภูมิสหรัฐฯ (Homeland Security Investigation-HSI) ได้ทำการส่งมอบ “ทับหลังปราสาทหนองหงส์” จ.บุรีรัมย์ และ "ทับหลังปราสาทเขาโล้น” คืนให้กับรัฐบาลไทย ผ่านทางกงสุลใหญ่ ณ นครลอสแอนเจลิส โดยขนส่งผ่านทางเครื่องบินมาถึงประเทศไทยเมื่อวันที่ 28 พ.ค. 2564 ซึ่งวันนี้ 31 พ.ค. 64 กรมศิลปากร ได้ประกอบพิธีบวงสรวง ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร กรุงเทพมหานคร
"ทับหลังพระอินทร์ประทับเหนือหน้ากาล" ปราสาทเขาโล้น ต.ทัพราช อ.ตาพระยา จ.สระแก้ว
โดยวัตถุโบราณ ทั้ง 2 ชิ้น ทับหลังปราสาทหนองหงส์ และทับหลังปราสาทเขาโล้น คาดว่าถูกลักลอบขโมยออกจากประเทศไทย ในช่วงปี พ.ศ. 2508 ไปที่ประเทศสหรัฐอเมริกา ซึ่งต่อมาในปี 2559 กลุ่ม “สำนึก 300 องค์” นำโดย ทนงศักดิ์ หาญวงษ์ นักวิชาการอิสระ ผู้เชี่ยวชาญด้านโบราณคดี ได้ทำการค้นข้อมูลวัตถุโบราณของไทยที่ไปอยู่ในต่างประเทศ จนรูปภาพ ทับหลังปราสาทหนองหงส์ และทับหลังปราสาทเขาโล้น ถูกจัดแสดงอยู่ในอยู่ที่ พิพิธภัณฑ์ Asian Art Museum Chong-Moon Lee Center for Asian Art and Culture เมืองซานฟรานซิสโก รัฐแคลิฟอร์เนีย สหรัฐอเมริกา
จึงได้มีการเรียกร้องให้ทางการไทย ทวงคืนวัตถุโบราณ ทั้ง 2 ชิ้นจากสหรัฐอเมริกา
"ทับหลังปราสาทหนองหงส์ " ต.โนนดินแดง อ.โนนดินแดง จ.บุรีรัมย์
ต่อมา พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี ได้แต่งตั้ง “คณะกรรมการติดตามโบราณวัตถุของไทยในต่างประเทศ” เพื่อติดตามหรือขอคืนโบราณวัตถุของไทยที่อยู่ในต่างประเทศ ให้กลับมาเป็นสมบัติและมรดกวัฒนธรรมของชาติ โดยกระทรวงวัฒนธรรมได้ส่งมอบบัญชีโบราณวัตถุที่เชื่อว่าเป็นโบราณวัตถุไทย จำนวน 133 รายการ ให้ฝ่ายสหรัฐอเมริกา
กระทั่งมีรายงานว่า ทับหลังปราสาทหนองหงส์ และทับหลังปราสาทเขาโล้น ได้เข้าสู่กระบวนการยุติธรรมของสหรัฐฯ และมีการยอมรับว่า ทับหลังทั้ง 2 รายการเป็นของไทย
จนนำไปสู่การลงนามในข้อตกลงทั้ง 2 ฝ่าย เพื่อรับคืนโบราณวัตถุดังกล่าวจากสหรัฐอเมริกา และในวันที่ 25 พ.ค. 2564 ตามเวลาท้องถิ่น สหรัฐฯจัดทำพิธีส่องมอบ ทับหลังปราสาทหนองหงส์ และทับหลังปราสาทเขาโล้น คืนให้แก่รัฐบาลไทย ผ่านทางกงสุลใหญ่ ณ นครลอสแอนเจลิส จนกระทั่งส่งมาถึงประเทศไทย เมื่อวันที่ 28 พ.ค. 2564 ซึ่งถือเป็นระยะเวลาเกือบ 60 ปี ที่วัตถุโบราณ ทั้ง 2 ชิ้น ถูกนำออกไปจากประเทศไทย
สำหรับ ทับหลังปราสาทหนองหงส์ เป็นทับหลังจำหลักลายพระยมทรงกระบือ ในขณะที่ทับ หลังปราสาทเขาโล้น เป็นทับหลังจำหลักลายพระอินทร์เหนือเกียรติมุข ทับหลังทั้งสองทำจากหินทราย และเป็นศิลปะสมัยลพบุรี (ศิลปะเขมรโบราณในไทย) มีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 16 - 17 มีหลักฐานภาพถ่ายว่าทับหลังทั้งสองเคยประดิษฐานอยู่เหนือกรอบประตูปราสาทของปราสาทหนองหงส์ จ.บุรีรัมย์ และปราสาทเขาโล้น จ. สระแก้ว ตามลำดับ และคาดว่าน่าจะถูกลักลอบนำออกจากประเทศไทยในช่วงปี 2508 ซึ่งเป็นช่วงสงครามเวียดนาม
ภาพทับหลังปราสาทเขาโล้น จากหนังสือของ ศาสตราจารย์หม่อมเจ้าสุภัทรดิศ ดิศกุล ตีพิมพ์เมื่อ พ.ศ.2510
ทับหลังปราสาทหนองหงส์ เดิมอยู่ที่ ปราสาทหนองหงส์ ตั้งอยู่ที่ ต.โนนดินแดง อ.โนนดินแดง จ.บุรีรัมย์ เป็นโบราณสถานขนาดเล็กประกอบด้วยปรางค์ 3 องค์ ก่อด้วยอิฐ ตั้งบนฐานก่อด้วยศิลาแลงต่อเนื่องเป็นฐานเดียวกัน หันหน้าไปทางทิศตะวันออกมีประตูเข้า-ออกทางด้านหน้าอีก 3 ด้าน เป็นประตูหลอก ปรางค์ทั้งสามมีผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสย่อมุมไม้สิบสอง องค์กลางขนาดใหญ่กว่าสององค์ที่ขนาบข้าง แต่เดิมเคยมีทับหลังประดับจำหลักลายอย่างสวยงาม คือ องค์ทิศเหนือสลักเป็นรูปพระนารายณ์ทรงครุฑเหนือหน้ากาล ซึ่งมือยึดท่อนพวงมาลัยแวดล้อมด้วยลายพันธุ์พฤกษา อีก 2 องค์ที่เหลือ คือ องค์กลางและองค์ด้านทิศใต้ก็มีลักษณะคล้ายกันต่างกันที่ภาพตรงกลาง คือ ทับหลังปรางค์องค์กลางสลักเป็นรูปพระอินทร์ทรงช้างเอราวัณ องค์ทิศใต้เป็นรูปพระอิศวรทรงโค ด้านหน้าของปรางค์องค์กลาง มีทางเดินยื่นยาวออกไป มีบันไดทางด้านหน้าและด้านข้างทั้งสอง นอกจากนี้ยังมีวิหารหรือบรรณาลัยอีก 1 หลัง ก่อด้วยศิลาแลงหันหน้าเข้าหาปรางค์องค์ทิศใต้ อาคารทั้งหมดล้อมรอบด้วยกำแพงศิลาแลง มีซุ้มประตูด้านหน้าและด้านหลัง มีคูน้ำรูปตัวยูล้อมรอบ การกำหนดอายุ สมัยของปราสาทนั้น กำหนดจากลักษณะการก่อสร้าง และศิลปกรรมที่พบซึ่งตรงกับศิลปะเขมรแบบบาปวน ซึ่งมีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 16
"ปราสาทหนองหงษ์ "ต.โนนดินแดง อ.โนนดินแดง จ.บุรีรัมย์
ส่วน หลังปราสาทเขาโล้น เดิมอยู่ที่ ปราสาทเขาโล้น ตั้งอยู่ที่ ต.ทัพราช อ.ตาพระยา จ.สระแก้ว เป็นปราสาทที่ตั้งอยู่บนยออออดเขาโล้น ซึ่งเป็นยอดเขาเตี้ยๆ อยู่บนเชิงเขาสะแกกรอง มีปราสาท 4 หลัง เหลืออยู่เฉพาะหลังกลาง ส่วนปราสาทด้านหน้า 2 หลัง และด้านหลัง 1 หลัง ได้ปรักหักพังไป ลักษณะปราสาทคล้ายกับปราสาทเขาน้อย ก่อด้วยอิฐเผามีหินทรายเป็นพื้นฐาน มีส่วนชำรุดที่ยอดของปราสาท ที่วงกบประตูหินทราย มีจารึกอักษรโบราณและที่เสากรอบวงกบประตูมีลายบัวคว่ำบัวหงาย จากตัวปราสาทไปทาง ทิศตะวันออกเฉียงเหนือ มีสระน้ำขนาดใหญ่ 2 แห่ง และมีแนวถนนโบราณทอดยาวจากตัว ปราสาทถึงสระน้ำ รอบภูเขาลูกนี้มีลักษณะเป็นหมู่บ้านหรือชุมชนโบราณในอดีต
ปราสาทเขาโล้น ตั้งอยู่ที่ ต.ทัพราช อ.ตาพระยา จ.สระแก้ว
ขอขอบคุณข้อมูล : Matichon / Royal Thai Embassy, Washington D.C. / กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา
