ความน่ากังวลของเรื่องนี้คือ หากไม่สามารถจัดระเบียบสร้างความเชื่อมั่นด้านการควบคุมกิจการประมงให้เป็นไปตามมาตรฐาน IUU ได้ตามกรอบเวลา ใบเหลืองก็จะแปลสภาพเป็นใบแดง นำไปนำไปสู่การคว่ำบาตรสินค้าประมงจากไทยที่ส่งออกไปยังประเทศกลุ่มสหภาพยุโรป (EU) ที่มีการประเมินมูลค่าว่าสูงถึงปีละ 5,000 ล้านยูโร หรือราว 170,000 ล้านบาท
สำหรับสถาการณ์ที่เกิดขึ้นในไทยและอาจเป็นเหตุผลให้ได้รับใบเหลืองในครั้งนี้ มีด้วยกันหลายเงื่อนไข หากดูจากพฤติกรรมการทำประมงต้องห้ามของคณะกรรมาธิการยุโรปทั้งเรือประมงไม่จดทะเบียน ไม่มีใบอนุญาตหรืออาชญาบัตร ประกอบกิจการอยู่จำนวนหนึ่ง ไม่มีระบบบันทึกหรือ รายงานข้อมูลที่มาของสัตว์น้ำรวมถึงระบบติดตามเรือ อีกทั้งมีการทำประมงในฤดูต้องห้าม ใช้เครื่องมือประมงที่มีประสิทธิภาพการทำลายทรัพยากรทางทะเลสูง ทั้งหมดก็คือโจทย์ใหญ่ที่ไทยต้องแก้ไขและพิสูจน์ให้คณะกรรมาธิการยุโรปเห็นถึงความพยายามควบคุมอย่างถึงที่สุด โดยมีกรอบเวลา 6 เดือน
ทั้งนี้ กว่า 1 เดือนที่ผ่านมาหลังจากที่ไทยได้รับใบเหลืองเป็นสัญญาณเตือน ความพยายามใช้อำนาจเด็ดขาดในยุคที่มี พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี เป็นผู้นำรัฐบาลถือว่ามีความความคืบหน้าที่เป็นรูปธรรมอย่างมาก หนึ่งในนั้นคือการผลักดันให้มีการปรับปรุงกฎหมายจนได้พระราชบัญญัติการประมง 2558 ที่มีความคาดหวังว่าจะมาอุดช่องโห่วต่างๆ ที่เป็นปัญหาต่อการจัดระเบียบและควบคุมให้เป็นไปตามมาตรฐาน
นอกจากนี้ยังมีการเร่งให้ขั้นตอนการจดทะเบียนเรือประมงและการออกใบอนุญาต รวมถึงติดตามระบบติดตามเรือ (VMS) ซึ่งทั้งหมดจะต้องรายงานความคืบหน้าต่อเจ้าหน้าที่สหภาพยุโรปอีกครั้งในสิ้นเดือนนี้ และมั่นใจการแก้ปัญหาจะทันตามกรอบที่คณะกรรมาธิการยุโรปขีดเส้นไว้
สำหรับ "อาชญาบัตร" คือเอกสารสำหรับใช้ควบคุมการใช้เครื่องมือจับสัตว์น้ำของเรือประมง โดยจะควบคุมการใช้เครื่องมือ 4 ประเภทด้วยกัน คือ อวนลาก อวนรุน อวนล้อมปลากระตัก และอวนช้อนยกปลาประตัก ซึ่งเป็นการวางกฎเกณฑ์เกี่ยวกับการทำการประมงเพื่อประโยชน์ในด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรสัตว์น้ำตามเจตนารมณ์ในพระราชบัญญัติการประมง
เมื่อเดือน มี.ค.ที่ผ่านมา มีการสำรวจโดยกรมประมงพบว่าในพื้นที่ 22 จังหวัดชายทะเลที่มีการทำประมง มีเรือที่ใช้เครื่องมือควบคุมเหล่านี้เฉพาะที่อยู่ในระบบสำรวจได้ทั้งหมดกว่า 6,900 ชิ้น ในจำนวนนี้เป็นเครื่องมือที่ตรงตามอาชญาบัตรอย่างถูกต้อง 3,700 ชิ้น หมายความมีอีก 3,200 ชิ้นที่ยังแจ้งการใช้เครื่องมือไม่ตรงตามที่ใช้จริง และถือว่าเป็นกลุ่มที่จะไม่สามารถออกหาปลาได้ หลังจากพระราชบัญญัติการประมงฉบับใหม่บังคับใช้ในปลายเดือนนี้
ด้านนายอุทัย สิงห์โตทอง ประมงจังหวัดสมุทรสงคราม เปิดใจกับทีมข่าว PPTV HD ว่าสาเหตุที่ไม่สามารถแก้ปัญหาอาชญาบัตรให้กับกลุ่มเรือประมงที่ยังมีปัญหาได้เกิดจากกฎหมายที่ล็อคไว้ไม่ให้มีการใช้เครื่องมือเหล่านี้เพิ่มเติม และหากจะยึดตามนโยบายที่รัฐบาลพยายามยกระดับการควบคุมการทำประมงผิดกฎหมายให้เป็นไปตามมาตรฐานของ IUU ก็จำเป็นต้องบังคับใช้กฎหมายอย่างเข้มข้น
ความซับซ้อนของปัญหาดูเหมือนยิ่งพันและมีปัญหาใหม่เกิดขึ้น เพราะอีกด้านหนึ่งการทำให้เรือที่ใช้เครื่องมือประมงผิดกฎหมาย เป็นเรือที่ถูกกฎหมาย หรือพูดง่ายๆ คือการนิรโทษกรรมเรือเหล่านี้ก็ถูกต่อต้านจากเรือประมงพื้นบ้านและถูกมองว่าเป็นการบิดเบือนเจตนารมณ์ของ IUU ที่มีเป้าหมายให้เกิดการทำประมงอย่างรับผิดและคำนึงถึงการสร้างความยั่งยืนให้กับทรัพยากรทางทะเล
ทั้งนี้ ตลอดเวลาที่ผ่านมาภายใต้กฎหมายการประมงมีกฎหมายควบคุมให้เรือที่ใช้เครื่องมือเหล่านี้ ต้องทำประมงห่างจากชายฝั่ง 3 กม. แต่ในทางปฏิบัติการบังคับใช้กฎหมายให้เรือเหล่านี้อยู่ที่กรอบการควบคุมก็เป็นที่รู้กันดีอยู่ว่าไม่ประสบความสำเร็จ
ขณะที่ มีข้อเสนอจากกลุ่มเรือประมงที่ใช้เครื่องมือเหล่านี้นอกจากจะออกกฎหมายมาบังคับ จำเป็นต้องมีการจัดระเบียบใหม่ทั้งระบบเพื่อให้กลุ่มคนที่อยู่ในห่วงโซ่ธุรกิจสามารถเดินหน้าต่อได้ และก็เป็นไปตามมาตรฐานที่สหภาพยุโรปกำหนดได้
อย่างไรก็ตาม การบังคับใช้กฎหมาย การสร้างระบบตรวจสอบ และการติดตามควบคุมในทางปฏิบัติ รวมถึงการประคองให้ทุกคนในห่วงโซ่ธุรกิจอาหารทะเลได้รับผลกระทบน้อยที่สุด ถือเป็นโจทย์ใหญ่ที่รัฐบาลและผู้ประกอบการประมงไทยมีเวลาอีก 5 เดือน ที่จะร่วมกันแก้ปัญหา เพื่อฟื้นคืนความเชื่อมั่นในอุตสาหกรรมอาหารไทยในสายตานานาชาติ
