เตือนภัยหลายโรคที่มากับคำว่า 'อ้วน'
ยุโรปประชุมเครียด ถกปัญหาประชากรโลกเป็น "โรคอ้วน" เพิ่มขึ้น
ถึงแม้ว่าจะมีการรณรงค์ให้คำแนะนำการปรับเปลี่ยนไลฟ์สไตล์, การรับประทานอาหาร, การออกกำลังกายและคิดค้นยารักษาเพื่อช่วยแก้ปัญหา แต่ก็ยังไม่สามารถลดจำนวนประชากรที่ประสบปัญหาน้ำหนักเกินได้ โรคอ้วนมีสาเหตุมาจากพลังงานที่ร่างกายได้รับเข้ามามากกว่าพลังงานที่ถูกใช้ออกไป ทำให้พลังงานที่เกินจากความต้องการถูกเก็บสะสมอยู่ในรูปของเซลล์ ไขมันสีขาว (White adipose tissue) ซึ่งมักสะสมอยู่บริเวณสะโพก ต้นขา ต้นแขน และที่สำคัญคือบริเวณช่องท้อง (Visceral fat) ทำให้เส้นรอบเอวของเราขนาดใหญ่ขึ้น หรือที่เราเรียกว่าอ้วนลงพุง ซึ่งไขมันในช่องท้องนี้เองเป็นส่วนที่อันตรายที่สุดเพราะนำไปสู่ความเสี่ยงต่อภาวะเมแทบอลิกซินโดรม (Metabolic Syndrome) สาเหตุสำคัญของโรคหัวใจ เบาหวาน และโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (Non-communicable diseases; NCDs) อีกมากมาย
นอกจากเซลล์ไขมันสีขาวแล้ว หลายท่านทราบหรือไม่ว่าเรายังมีเซลล์ไขมันอีกชนิดหนึ่งที่ชื่อว่า ไขมันสีน้ำตาล (Brown adipose tissue) ที่มีลักษณะและทำงานตรงข้ามกับไขมันสีขาว ไขมันชนิดนี้จะมีสีแดงเข้มออกน้ำตาลเนื่องจากมี ธาตุเหล็กในไมโทคอนเดรีย เส้นเลือด เส้นประสาท และมีโปรตีนจำเพาะที่พบเฉพาะไขมันสีน้ำตาล คือ Uncoupling protein1 (UCP1)จำนวนมาก ทำให้เราพบไขมันสีน้ำตาลนี้ตามแนวแกนกลางลำตัว เช่น คอ รอบกระดูกสันหลัง พบมากในวัยเด็กและลดลงเรื่อยๆ เมื่อมีอายุมากขึ้น เซลล์ไขมันสีน้ำตาลทำหน้าที่สำคัญในการเผาผลาญพลังงานจากน้ำตาลและไขมัน (Energy catabolism) และผลิตความร้อนเพื่อรักษาอุณหภูมิร่างกาย ดังนั้นคนที่มีปริมาณไขมันสีน้ำตาลมากจะสามารถเผาผลาญพลังงาน และทนความหนาวเย็นได้นานกว่านั่นเอง
ไขมันสีน้ำตาลได้รับความสนใจมากขึ้น เพราะอาจตอบโจทย์ในการแก้ปัญหาโรคอ้วนได้ แม้ว่าเซลล์ไขมันสีน้ำตาลแม้จะพบเพียง 50 กรัม หรือน้อยกว่า 0.1% ของน้ำหนักตัว แต่ถ้าเซลล์ไขมันสีน้ำตาลถูกกระตุ้นให้ทำงานอย่างเต็มที่จะทำให้ร่างกายเผาผลาญพลังงานได้ถึง 20% ของการใช้พลังงานของร่างกายต่อวัน ในขณะที่เซลล์ไขมันสีขาวสะสมในร่างกายได้มากถึง 50% ของน้ำหนักตัวในผู้ใหญ่ที่ได้รับพลังงานมากเกินไป ทำให้ไขมันทั้ง 2 ชนิด จึงทำหน้าที่ตรงข้ามกันนั้นเอง
แม้ว่าไขมันสีน้ำตาลที่มีมากในวัยเด็กจะลดลงเรื่อยๆ เมื่อโตขึ้นเป็นผู้ใหญ่ แต่ดูเหมือนว่ายังมีทางออกในการกระตุ้นการทำงานของไขมันสีน้ำตาล รวมทั้งเปลี่ยนไขมันสีขาวให้เป็นไขมันสีน้ำตาลอีกด้วย
เราจะเพิ่มไขมันสีน้ำตาล ได้อย่างไร?
- กินให้ถูกต้อง
- การกินที่ไม่น้อยหรือมากเกินกว่าความต้องการของร่างกาย กระตุ้นให้ไขมันสีน้ำตาลเผาผลาญพลังงานอย่างเป็นปกติ และรักษามวลกล้ามเนื้อในร่างกายให้คงที่
- รักษาน้ำหนักตัวให้เหมาะสม
- คนอ้วนตรวจพบปริมาณไขมันสีน้ำตาลน้อยกว่าคนที่น้ำหนักตัวน้อยกว่า และประสิทธิภาพการทำงานยังน้อยกว่าด้วย มีการศึกษาพบว่า เมื่อผู้ป่วยโรคอ้วนมีน้ำหนักลดลง สามารถทำให้การทำงานของไขมันสีน้ำตาลเพิ่มสูงขึ้นได้
- เพิ่มการออกกำลังกาย
- โปรตีนไอริซิน (Irisin) สามารถเปลี่ยนไขมันสีขาวเป็นไขมันสีน้ำตาลได้ ซึ่งในกลุ่มคนที่ออกกำลังกายมีการสร้างโปรตีนชนิดนี้สูงกว่าเมื่อเทียบกับคนที่ไม่ค่อยเคลื่อนไหว และปริมาณไอริซิน เพิ่มขึ้นเมื่อออกกำลังกายแบบหนักสลับเบา (High intensity interval training; HIIT) คือการออกกำลังกายสลับกับพักอย่างต่อเนื่อง ทั้งนี้อยู่กับความพร้อมของร่างกายแต่ละบุคคล ควรอยู่ภายใต้การดูแลของผู้เชี่ยวชาญ
- การปรับอากาศให้เย็นขึ้น
- การปล่อยให้ร่างกายอยู่ในสภาพอากาศเย็น ช่วยกระตุ้นให้เซลล์ไขมันสีน้ำตาลมีการเผาผลาญพลังงานมากขึ้น
- เลือกรับประทานอาหารที่มีประโยชน์
- เพิ่มการรับประทาน พริก เช่น พริกขี้หนู พริกชี้ฟ้า เนื่องจากมีสารแคปไซซิน (Capsaicin) และแคปซินอยด์ (Capsinoids) สามารถกระตุ้นการทำงานของไขมันสีน้ำตาลได้ อีกทั้งมีงานวิจัยที่ศึกษาในสัตว์ทดลองพบว่าสารกลุ่มโพลีฟีนอล (Polyphenols) ได้แก่ เคอร์คิวมิน (Curcumin) จากขมิ้นชัน สารสกัดเรสเวอราทรอล (Resveratrol) จากเปลือกองุ่น มัลเบอร์รี่ สามารถทำให้อุณหภูมิพื้นฐานของร่างกายสูงขึ้นได้
การเพิ่มปริมาณและการทำงานของไขมันสีน้ำตาลอาจเป็นอีกทางเลือกหนึ่งซึ่งเข้ามาช่วยแก้ปัญหาโรคอ้วนและน้ำหนักเกินได้ แต่การเลือกรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ทานผักอย่างน้อย 50%ของจาน, นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ และออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ ยังคงเป็นสิ่งจำเป็นพื้นฐานสำหรับเราทุกคนที่ยังคงต้องปฏิบัติอย่างสม่ำเสมอ เพื่อให้ร่างกายแข็งแรง มีภูมิคุ้มกันที่แข็งแกร่ง ป้องกันการเกิดโรคอื่นๆ ซึ่งอาจเกิดขึ้นในอนาคต
สถิติคนอ้วนบนโลกเพิ่มขึ้น นักวิชาการชี้โลกเดินมาถึงจุดวิกฤติ
ข้อมูลดีๆ จากศูนย์สุขภาพ BDMS Wellness clinic