ทางเลือกใหม่! ผ่าตัดกระดูกสันหลังผ่านกล้อง แผลเล็ก ฟื้นตัวเร็ว

การผ่าตัดกระดูกสันหลัง มีหลายวิธี ขึ้นอยู่กับโรคหรือความผิดปกติของกระดูกสันหลัง เช่น หมอนรองกระดูกเคลื่อน กระดูกสันหลังเคลื่อน โพรงกระดูกสันหลังตีบแคบทับเส้นประสาท กระดูกสันหลังเสื่อม กระดูกสันหลังหัก หรือภาวะกระดูกสันหลังคด เป็นต้น 

• การผ่าตัดแบบเปิด (Open Spine Surgery)  เป็นการผ่าตัดแบบดั้งเดิมที่เปิดแผลขนาดใหญ่ ศัลยแพทย์จะเลาะเนื้อเยื่อเพื่อเข้าถึงกระดูกสันหลัง  ใช้ในกรณีที่มีความผิดปกติรุนแรง มีความซับซ้อน จำเป็นต้องเห็นโครงสร้างภายในอย่างชัดเจน หรือต้องใส่อุปกรณ์ยึดตรึง

• การผ่าตัดแบบแผลเล็ก (Minimally Invasive Spine Surgery - MISS) ใช้เครื่องมือพิเศษผ่านแผลขนาดเล็ก ทำให้เสียเลือดน้อย ฟื้นตัวเร็ว อาจจะใช้กล้องไมโครสโคปร่วมด้วย  ลดความเสียหายต่อกล้ามเนื้อและเนื้อเยื่อรอบ ๆ  เหมาะกับผู้ป่วยที่มีหมอนรองกระดูกเคลื่อน กระดูกสันหลังเสื่อมหรือกระดูกสันหลังตีบ
• การผ่าตัดส่องกล้อง (Endoscopic Spine Surgery) ใช้กล้องเอนโดสโคปขนาดเล็ก (8-10 มม.) และเครื่องมือทำการผ่าตัดผ่านกล้อง เจ็บน้อย ฟื้นตัวเร็ว รักษาตัวในโรงพยาบาล 1 คืน หรือรักษาแบบผู้ป่วยนอกในกรณีผ่าแบบไม่ดมยาสลบ แผลเป็นมีขนาดเล็กมาก (8-10 มม.)  สามารถรักษาหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทหรือภาวะกระดูกสันหลังตีบกดทับเส้นประสาท หรือแม้แต่การใส่โลหะตรึงกระดูกสันหลังผ่านผิวหนังได้โดยไม่ต้องผ่าตัดแบบเปิด
• การผ่าตัดเชื่อมข้อกระดูกสันหลัง (Spinal Fusion Surgery) ใช้ในกรณีที่ต้องการเชื่อมข้อกระดูกสันหลังเข้าด้วยกันเพื่อให้เกิดความมั่นคง เหมาะกับโรคกระดูกสันหลังเคลื่อน หรือกระดูกสันหลังหัก มักใช้ร่วมกับอุปกรณ์ดามกระดูก เช่น แผ่นโลหะหรือสกรู และบางรายจำเป็นต้องใส่อุปกรณ์ระหว่างหมอนรองกระดูกสันหลังด้วย อาจจะผ่าตัดแบบเปิด ผ่าตัดแบบแผลเล็ก หรือผ่าตัดผ่านกล้องเอนโดสโคปก็ได้
• การผ่าตัดใส่หมอนรองกระดูกเทียม (Artificial Disc Replacement) ใช้ทดแทนหมอนรองกระดูกที่เสื่อมหรือเสียหาย ช่วยให้ผู้ป่วยยังคงเคลื่อนไหวกระดูกสันหลังได้ตามปกติ
• การผ่าตัดด้วยหุ่นยนต์และระบบนำทาง (Robot-Assisted and Image-Guided Surgery) เทคโนโลยีใหม่ที่ช่วยเพิ่มความแม่นยำในการผ่าตัด ลดความเสี่ยงและเพิ่มความปลอดภัยให้กับผู้ป่วย

ซึ่งแต่ละวิธีรักษามีข้อดี-ข้อเสียแตกต่างกัน แพทย์จะเลือกวิธีที่เหมาะสมตามอาการและภาวะของผู้ป่วย

การผ่าตัดกระดูกสันหลังผ่านกล้อง (Endoscopic Spine Surgery) คืออะไร

การผ่าตัดกระดูกสันหลังผ่านกล้องเอนโดสโคป (Endoscopic Spine Surgery) เป็นเทคนิคการผ่าตัดที่ใช้กล้องขนาดเล็ก (Endoscope) และเครื่องมือเฉพาะทาง ผ่านแผลขนาดเล็ก (ประมาณ 5-10 มม.) เพื่อลดผลกระทบต่อเนื้อเยื่อรอบข้าง ลดความจำเป็นในการตัดกระดูกสันหลังบางส่วนที่ดี หลีกเลี่ยงการใส่โลหะดามกระดูกสันหลัง ลดการเสียเลือด ลดระยะเวลานอนในโรงพยาบาลและการเจ็บปวดหลังการผ่าตัด ช่วยให้ผู้ป่วยฟื้นตัวได้เร็วขึ้น สามารถลุกเดินได้ภายในระยะเวลา 4-6 ชั่วโมง หลังการผ่าตัด

ข้อดีของการผ่าตัดผ่านกล้อง

• แผลมีขนาดเล็ก เจ็บน้อย
• ฟื้นตัวเร็ว ออกจากโรงพยาบาลได้ภายใน 1-2 วัน
• ลดการเสียเลือดและ ลดความเสี่ยงจากการผ่าตัด
• ลดการทำลายกล้ามเนื้อและกระดูกสันหลัง

ผู้ที่เหมาะสมกับการผ่าตัดกระดูกสันหลังผ่านกล้อง 

• หมอนรองกระดูกเคลื่อนกดทับเส้นประสาท (Herniated Disc) มีอาการปวดหลังร้าวลงขา (เช่น อาการปวดจากโรคหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท)
• โพรงกระดูกสันหลังตีบแคบ (Spinal Stenosis)  เดินลำบาก ปวดขา ชาหรืออ่อนแรงจากการกดทับของเส้นประสาท
• กระดูกสันหลังเสื่อม (Degenerative Disc Disease)  ปวดหลังเรื้อรังที่รักษาด้วยวิธีอื่นแล้วไม่ดีขึ้น
• โพรงเส้นประสาทแคบ (Foraminal Stenosis) เส้นประสาทถูกกดทับจากกระดูกงอกหรือหมอนรองกระดูกเสื่อม หรือหมอนรองกระดูกสันหลังแตกเคลื่อนเข้ามาในโพรงเส้นประสาท หรือกระดูกสันหลังคดทับเส้นประสาท (Lumbar Degenerative Scoliosis)
• อาการปวดร้าวจากหลังลงขาเนื่องจากเส้นประสาทถูกกดทับ (Sciatica)
• โรคกระดูกสันหลังเคลื่อน (Spondylolisthesis) โดยการผ่าตัดขยายโพรงไขสันหลังผ่านทางกล้องเอนโดสโคป ร่วมกับการยึดกระดูกสันหลังโดยใช้โลหะดามกระดูกสันหลังผ่านผิวหนังโดยไม่ต้องผ่าตัดแบบเปิด

ผู้ที่รักษาอาการปวดหลังด้วยวิธีอื่นแล้วไม่ดีขึ้น

• เคยใช้ยา ทำกายภาพบำบัด ฉีดยาลดการอักเสบ แต่อาการยังไม่ดีขึ้น
• ปวดหลังเรื้อรังจนส่งผลต่อการใช้ชีวิตประจำวัน

ผู้ที่ต้องการผ่าตัดกระดูกสันหลัง แล้วฟื้นตัวเร็วและลดผลข้างเคียงของการผ่าตัดแบบเปิด

• ไม่ต้องการแผลขนาดใหญ่
• ต้องการกลับไปทำงานหรือใช้ชีวิตปกติเร็วขึ้น
• มีโรคร่วมที่ทำให้การผ่าตัดใหญ่มีความเสี่ยง เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง ฯลฯ
• ผู้ป่วยที่ไม่ต้องการดมยาสลบ หรือ ต้องการหลีกเลี่ยงการดมยาสลบ

ผู้ที่ไม่เหมาะกับการผ่าตัดกระดูกสันหลังผ่านกล้อง

ผู้ป่วยที่เคยผ่าตัดใส่โลหะดามกระดูกสันหลังมาแล้ว และจำเป็นต้องใส่โลหะดามกระดูกสันหลังเพิ่ม แต่โดยรวม มากกว่า 90 เปอร์เซ็นของผู้ป่วย สามารถผ่าตัดโดยใช้กล้องเอนโดสโคปได้

การวินิจฉัยก่อนการผ่าตัดกระดูกสันหลังผ่านกล้อง (Endoscopic Spine Surgery)

ก่อนเข้ารับการผ่าตัดกระดูกสันหลังผ่านกล้อง แพทย์จะต้องทำการวินิจฉัยอย่างละเอียด เพื่อประเมินว่า ผู้ป่วยเหมาะสมกับการผ่าตัดหรือไม่ และระบุตำแหน่งที่ต้องผ่าตัดอย่างแม่นยำ ซึ่งการตรวจที่จำเป็น ได้แก่

• การซักประวัติและตรวจร่างกาย
• ประเมินอาการ เช่น ปวดหลัง ปวดหลังร้าวลงขา ชา หรืออ่อนแรง
• ตรวจระบบประสาท เช่น การรับความรู้สึก การเคลื่อนไหว และแรงของกล้ามเนื้อ
• ตรวจประเมินกระดูกสันหลังว่าสมดุลหรือผิดรูปหรือไม่
• การตรวจเอกซเรย์ (X-ray) เพื่อดูโครงสร้างของกระดูกสันหลังว่ามีความผิดปกติ เช่น กระดูกเสื่อม กระดูกหัก หรือแนวกระดูกผิดปกติหรือไม่
• การตรวจ MRI กระดูกสันหลัง  (Magnetic Resonance Imaging) เป็นการตรวจที่สำคัญที่สุดก่อนการผ่าตัด เพื่อดูรายละเอียดของหมอนรองกระดูก เส้นประสาท และเนื้อเยื่อรอบ ๆ ช่วยให้แพทย์เห็นตำแหน่งของหมอนรองกระดูกเคลื่อน หรือบริเวณที่เส้นประสาทถูกกดทับ
• การตรวจ CT-Scan (ในบางกรณี) ใช้ดูรายละเอียดของกระดูก โดยเฉพาะในผู้ที่อาจมีกระดูกสันหลังเสื่อมหรือกระดูกงอก (OPLL, OYL) ที่กดทับเส้นประสาท หรือโรคคอกระดูกสันหลังขาด (Spondylolysis, Pars defect)
• การตรวจคลื่นไฟฟ้ากล้ามเนื้อ (EMG - Electromyography) (ถ้าจำเป็น) ตรวจการทำงานของเส้นประสาทและกล้ามเนื้อ เพื่อยืนยันว่าปัญหาปวดหรืออ่อนแรงเกิดจากเส้นประสาทที่ถูกกดทับจริงหรือไม่
• การตรวจสุขภาพก่อนผ่าตัด (Preoperative Check-up) เช่น ตรวจเลือด ดูความสมบูรณ์ของเลือด ระดับน้ำตาล และการแข็งตัวของเลือด ตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ (EKG) ในผู้สูงอายุหรือผู้ที่มีโรคหัวใจ ตรวจปอด (Chest X-ray) ในผู้ที่มีปัญหาระบบทางเดินหายใจ

ขั้นตอนการผ่าตัดกระดูกสันหลังผ่านกล้อง

การผ่าตัดกระดูกสันหลังผ่านกล้องเอนโดสโคปแบบ 1 แผล (Uniportal) และ  การผ่าตัดกระดูกสันหลังผ่านกล้องเอนโดสโคปแบบ 2 แผล (UBE, Unilateral Biportal Endoscopy)

โดยการผ่าตัดแบบแผลเดียว ทำให้เนื้อเยื่อบอบซ้ำน้อยกว่า เจ็บน้อยกว่าและฟื้นตัวได้เร็วกว่าแบบ2 แผล แต่การผ่าตัดยากกว่า แพทย์ต้องใช้ระยะเวลาการฝึกฝนที่นานกว่าแบบ 2 แผล อีกทั้งการผ่าตัดแบบ 1 แผล จะใช้เครื่องมือที่ซับซ้อนและมีราคาแพงกว่าแบบ 2 แผลมาก

การผ่าตัดกระดูกสันหลังผ่านกล้องเอนโดสโคปแบบ 1 แผล (Uniportal) ยังแบ่งเป็นอีกหลายเทคนิค เช่น Interlaminar Approach และเทคนิค Transforaminal Approach หรือ Extraforaminal Approach   

ภาวะแทรกซ้อนหลังผ่าตัดกระดูกสันหลังผ่านกล้อง

การผ่าตัดกระดูกสันหลังผ่านกล้อง มีความปลอดภัยสูงและฟื้นตัวเร็ว แต่ก็ยังมีโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น หมอนรองกระดูกเคลื่อนซ้ำ เส้นประสาทบาดเจ็บ หรือภาวะเลือดออกผิดปกติ  ส่วนใหญ่เป็นภาวะแทรกซ้อนที่พบไม่บ่อยและสามารถจัดการได้ หากได้รับการดูแลอย่างถูกต้อง  การปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์หลังผ่าตัด เช่น หลีกเลี่ยงการยกของหนัก ออกกำลังกายอย่างเหมาะสม และเข้ารับการตรวจติดตาม สามารถช่วยลดความเสี่ยงได้ หากมีอาการผิดปกติหลังผ่าตัด เช่น ปวดรุนแรงขึ้น ชา อ่อนแรง หรือแผลบวมแดง ควรรีบพบแพทย์ทันที

การปฏิบัติตัวก่อนผ่าตัดส่องกล้องกระดูกสันหลัง

การผ่าตัดกระดูกสันหลังผ่านกล้อง เป็นการผ่าตัดที่มีการบอบซ้ำน้อย ทำให้ผู้ป่วยฟื้นตัวได้เร็วกว่า การผ่าตัดแบบเปิด (Open Surgery) อย่างมาก

ระยะเวลาพักฟื้นและการกลับมาใช้ชีวิตปกติ

• กี่วันเดินได้ ภายใน 4-6 ชั่วโมง หลังการผ่าตัด ผู้ป่วย สามารถลุกขึ้นเดินได้ ภายใต้การดูแลของแพทย์หรือพยาบาล  ส่วนใหญ่สามารถเดินเองได้ตามปกติภายใน 1 วัน ขึ้นอยู่กับสภาพร่างกายของแต่ละคน  ควรเริ่มจาก เดินระยะสั้น ๆ และเพิ่มระยะทางตามความเหมาะสม เพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อน
• กี่วันกลับบ้านได้  โดยทั่วไปสามารถกลับบ้านได้ภายในวันที่ผ่าตัด (Day Surgery) หากไม่มีภาวะแทรกซ้อน  โดยเฉพาะผู้ป่วยอายุน้อย หรือผ่าตัดด้วยยาชาเฉพาะที่ ในกรณีที่แพทย์ต้องการเฝ้าระวังอาการเพิ่มเติม อาจต้องนอนโรงพยาบาล 1-2 วัน
• กี่วันทำงานหรือใช้ชีวิตปกติได้  งานเบา (ที่ไม่ต้องออกแรงมาก) สามารถกลับไปทำงานได้ภายใน 1-2 สัปดาห์  งานที่ต้องใช้แรงมาก เช่น ยกของหนัก หรือยืนนาน ๆ ควรรออย่างน้อย 4-6 สัปดาห์
• กี่วันออกกำลังกายได้
  • 2-4 สัปดาห์แรก สามารถทำกิจกรรมเบา ๆ เช่น เดิน ว่ายน้ำ หรือขี่จักรยานเบา ๆ
  • 6-8 สัปดาห์  สามารถเริ่มออกกำลังกายที่ใช้แรงมากขึ้น เช่น โยคะหรือพิลาทิส
  • 3 เดือนขึ้นไป สามารถกลับมาออกกำลังกายหนัก เช่น ยกเวท หรือวิ่งระยะไกล

เคล็ดลับช่วยให้ฟื้นตัวเร็วขึ้น

• หลีกเลี่ยงการก้ม บิดตัว หรือยกของหนัก อย่างน้อย 4-6 สัปดาห์
• ใช้เข็มขัดพยุงหลัง (Back Brace) ตามคำแนะนำของแพทย์
• กายภาพบำบัด เพื่อเสริมสร้างกล้ามเนื้อหลัง และลดโอกาสเกิดอาการปวดซ้ำ
• นอนบนที่นอนแข็งปานกลาง เพื่อรองรับแนวกระดูกสันหลัง
• รับประทานอาหารที่มีโปรตีนสูง เพื่อช่วยให้แผลหายเร็วขึ้น

การเลือกสถานพยาบาลในการผ่าตัดกระดูกสันหลังผ่านกล้อง (Endoscopic Spine Surgery) ทีมแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ ที่มีความชำนาญและประสบการณ์สูงในการผ่าตัดกระดูกสันหลังผ่านกล้องเอนโดสโคป ซึ่งสามารถลดความเสี่ยงและเพิ่มความแม่นยำในการผ่าตัด  เทคโนโลยีและอุปกรณ์ทันสมัย มีการใช้เทคโนโลยีและอุปกรณ์ที่ทันสมัย เช่น การผ่าตัดด้วยกล้องเอนโดสโคปแบบ 1 แผล ชุดถ่ายทอดภาพความคมชัดสูงระดับ 4K การฟื้นฟูหลังผ่าตัด มีทีมแพทย์ผู้เชี่ยวชาญหลายสาขา รวมถึงศัลยแพทย์ นักกายภาพบำบัด และผู้เชี่ยวชาญด้านการฟื้นฟูสมรรถภาพทางร่างกาย ให้บริการรักษาและฟื้นฟูผู้ป่วยด้วยวิธีการที่เหมาะสมและทันสมัย

ขอบคุณข้อมูลจาก : โรงพยาบาลสมิติเวช ศรีนครินทร์