หลายคดีสิ้นสุดแล้ว และอีกหลายคดีอยู่ระหว่างรอศาลชี้ขาด ในจำนวนนี้มีอย่างน้อย 3 คดี ที่นายวิชา มหาคุณ กรรมการ ป.ป.ช. แนะนำรัฐบาลว่า น่าจะรอให้คดีเหล่านี้ถึงที่สุด ก่อนตัดสินใจจ่ายเงินค่าแพ้คดีบอกเลิกสัญญาหรือที่เรียกกันว่าค่าโง่ซ้ำสองกว่า 9 พันล้านบาท เพราะแม้ในหลักกฎหมายคดีทั้งหมดจะแยกขาดออกจากกัน แต่อย่างน้อยก็เป็นการแสดงให้เห็นว่า สาเหตุที่รัฐแพ้คดีไม่ใช่เพราะไม่มีการทุจริต แต่เป็นเพราะเทคนิคการต่อสู้ทางกฎหมายหรือไม่ ซึ่งอาจจะเห็นได้ชัด ถ้าหาดดูจากตัวละครและความเชื่อมโยงในคดีต่างๆ ต่อไปนี้
ในจำนวน 3 คดีสำคัญที่นายวิชา มหาคุณ กรรมการป.ป.ช.เอ่ยถึง ประกอบด้วย คดีอาญาฟ้องนายปกิต วีระวานิช อดีตอธิบดีกรมควบคุมมลพิษและพวกรวม 3 คน ฐานมีพฤติกรรมเอื้อประโยชน์ให้กิจการร่วมค้า NVPSKG ซึ่งคดีนี้เป็นคดีศาลชั้นต้นพิพากษาจำคุกจำเลยทั้ง 3 คนไปเมื่อวานนี้ ซึ่งคาดว่าจำเลยทั้งหมดจะใช้สิทธิ์ในชั้นอุทธรณ์
อีกคดีเป็นคดีที่สำคัญเพราะเป็นคดีที่ฟ้องกิจการร่วมค้า NVPSKG โดยตรง ฐานฉ้อโกงปั่นราคาหลอกขายที่ดิน และ ฉ้อโกงสัญญา ซึ่งคดีนี้อยู่ระหว่างรอศาลฎีกาชี้ขาด หลังศาลชั้นต้นพิพากษาจำคุกจำเลยต่างๆในบริษัทของกิจการร่วมค้าคนละ 3 ปี และปรับคนละ 6 พันบาท ก่อนที่ในชั้นอุทธรณ์จะกลับคำตัดสินยกฟ้องกิจการร่วมค้า NVPSKG
คดีสุดท้ายสำคัญอย่างมากเป็นคดีแพ่งฟ้องข้าราชการและนักการเมืองที่ปรากฎหลักฐานว่ามีส่วนในการทุจริต เรียกค่าเสียหายกว่า 2 หมื่นบาท เทียบเท่ามูลค่าก่อสร้างบ่อบำบัด อยู่ระหว่างการพิจารณาของศาลปกครอง ซึ่งคดนี้นายวิชาระบุว่า รัฐชนะก็สามารถนำเงินมาจ่ายในคดีแพ้โดยไม้ต้องใช้เงินของแผ่นดิน
หากดูตัวละครในคดีเหล่านี้ ก็ถือเป็นตัวละครเดียวกับคดีที่รัฐแพ้และมีผลให้ต้องจ่ายเงินค่าเสียหายรวมดอกเบี้ยกว่า 9 พันล้านบาท คดีนี้เป็นคดีที่กิจการร่วมค้า NVPSKG ฟ้องกรมควบคุมมลพิษไม่ปฏิบัติตามสัญญามีผลให้เกิดความเสียหาย หลังกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมสั่งยกเลิกก่อสร้างในเดือนก.พ.ปี 2546
นั่นทำให้เห็นว่ากิจการร่วมค้า NVPSKG ถือว่ามีบทบาทสำคัญเพราะเป็นทั้งผู้ที่จะได้รับเงินค่าเสียหายรวมดอกเบี้ยกว่า 9 พันล้านบาทและเป็นทั้งจำเลยที่เคยถูกตัดสินจำคุก 3 ปีและปรับ 6 พันบาทในดคีฉ้อโกงที่ดินและสัญญาในศาลชั้นต้น
ความสัมพันธ์ยังซ้บซ้อนกว่านั้น เมื่อนำมาเปรียบกับรายละเอียดในคำพิพากษาในคดีฟ้องอดีตอธิบดีกรมควบคุมมลพิษและข้าราชการในกรมรวม 3 คน เพราะกิจการร่วมค้า NVPSKG ถูกระบุว่า เป็นนิติบุคคลที่อดีตอธิบดีกรมควบคุมมลพิษเอื้อประโยชน์ให้ทั้งขั้นตอนของการปั่นราคาหลอกขายที่ดินให้กับกรมควบคุมมลพิษและการทำสัญญาที่มีการช่วยกันปิดบังข้อมูล จนทำให้รัฐเกิดความเสียหาย
ทั้งหมดคือรายละเอียดที่นายวิชา มหาคุณ กรรมการ ป.ป.ช.แนะนำว่ารัฐบาลควรทำเรื่องไปยังอนุญาโตตุลาการเพื่อขอชะลอการจ่ายเงิน จนกว่า คดีเหล่านี้จะถึงที่สุด เพราะแม้จะไม่มีผลให้ยกเลิกการจ่ายก็ตาม แต่ก็ถือว่าเป็นความพยายามในการทำตามขั้นตอนอย่างถึงที่สุด
ช่องโหว่ต่อสู้คดี บทเรียนสำคัญทุจริตคลอง
อีกจุดสำคัญที่มีการแนะนำให้มีการศึกษาและสอบสวนเพิ่มคือ ความพยายามในการต่อสู้คดีที่รัฐแพ้กิจการร่วมค้าและมีผลให้ต้องเสียสิ่งที่เรียกว่าค่าโง่ซ้ำ 2 อีกเกือบ 1 หมื่นล้านบาทว่าตั้งใจเต็มที่และนำข้อมูลสำคัญเข้าสู่ชั้นศาลครบถ้วนหรือไม่ โดยเฉพาะผลการสอบสวนว่ากิจการร่วมค้า NVPSKG ขาดคุณสมบัติตามทีโออาร์ก่อนจะยกเลิกสัญญา สั่งยุติการก่อสร้าง
ข้อมูลนี้ถูกตรวจสอบพบ ในคณะกรรมการสอบสวนชุดที่คำสั่งสำนักนายกรัฐมนตรีที่ 95/2546 ดำเนินการ มีพลตำรวจโทนพดล สมบูรณ์ทรัพย์ เป็นประธาน
คณะกรรมการชุดนี้พบหนังสือของบริษัทนอร์ทเวสต์หรือตัว N ตัวแรกของกิจการร่วมค้า แจ้งเพิกถอนหนังสือมอบอำนาจแก่บริษัทวิจิตรภักณฑ์ก่อสร้างจำกัดหรือตัว V ในกิจการร่วมค้า เมื่อวันที่ 7 ตุลาคม พูดให้เข้าใจง่ายคือ มีการขอถอนตัวของบริษัทนอร์ทเวสต์ ในส่วนนี้มีผลให้กิจการร่วมค้าขาดคุณสมบัติตามทีโออาร์ที่กำหนดให้ต้องมีบริษัทผู้เชี่ยวชาญและมีประสบการณ์ก่อสร้างบ่อบำบัดน้ำเสียเข้าร่วม
ข้อมูลชุดนี้ ภาคประชาสังคมที่เคลื่อนไหวตรวจสอบทุจริตในโครงการนี้ ตั้งข้อสังเกตุว่า ไม่มีข้อมูลปรากฎอย่างเป็นทางการว่า นำเข้าต่อสู้ในชั้นศาล ทั้งที่เป็นสอบสวนจากคณะกรรมชุดที่สำนักนายกรัฐมนตรีแต่งตั้งขึ้น
นอกจากผลสอบสวนของคณะกรรมการชุดนี้ ยังมีผลไต่สวนของป.ป.ช.และผลการสอบสวนของดีเอสไอ ที่พบข้อมูลในทิศทางเดียวกัน สิ่งที่เกิดขึ้นกับการติดตามเอาผิดและเรียกค่าเสียคืนจากกลุ่มคนที่ปรากฎข้อมูลตรวจสอบว่าพัวพันกับการทุจริตก่อสร้างบ่อบำบัดน้ำเสียคลองด่าน ถือว่าเป็นบทเรียกที่สำคัญมาก ต่อการแก้ปัญหาทุจริต เพราะแม้จะมีข้อเท็จจริงรองรับ ก็ไม่ได้หมายความว่าจะเอาผิดกลุ่มคนเหล่านี้ได้ หากขั้นตอนของการต่อสู่ในคดีมีความหละหลวม
