ถอดบทเรียนหลุมยุบไซตามะ 8 เดือนยังซ่อมไม่เสร็จ คาด 5-7 ปีจึงจะแก้ไขสมบูรณ์

จากกรณีถนนทรุดตัว บริเวณหน้าโรงพยาบาลวชิรพยาบาล) ถนนสามเสน แขวงวชิรพยาบาล เขตดุสิต กทม. เมื่อเช้าวันที่ 24 ก.ย. 68 โดยเป็นหลุมขนาด 30 x 30 เมตร ลึกกว่า 50 เมตร

หลายคนได้หยิบยกเอาเหตุการณ์ถนนทรุดที่ จ.ฟุกุโอกะ ของประเทศญี่ปุ่นเมื่อปี 2559 ซึ่งซ่อมเสร็จใน 7 วันและทำให้เกิดการเปรียบเทียบ เมื่อนายกฯ อนุทิน ชาญวีรกูล ให้ความเห้นว่าอาจต้องใช้เวลามากกว่า 1 ปีในการซ่อมแซมในสมบูรณ์

AFP/STR/JIJI PRESS

อย่างไรก็ตาม ไม่ใช่ทุกเหตุการณ์ถนนทรุดหรือเกิดหลุมยุบที่จะสามารถซ่อมแซมแก้ไขได้ในเวลาอันรวดเร็ว และแม้แต่ญี่ปุ่นเอง ทุกวันนี้ก็มีหลุมยุบที่เกิดจากถนนทรุดตัวซึ่งไม่สามารถซ่อมได้

เรากำลังพูดถึงเหตุการณ์ถนนทรุดที่เกิดขึ้นในเมืองยาชิโอะ จ.ไซตามะ เมื่อเดือน ม.ค. 68 ที่ผ่านมา ซึ่งเป็นเหตุการณ์ที่มีผู้เสียชีวิต 1 ราย และผ่านมากว่า 8 เดือนแล้วก็ยังไม่สามารถฟื้นฟูให้เป็นเหมือนเดิมได้

เป็นเพราะอะไร? วันนี้เราชวนมาถอดบทเรียนกัน

ฮาชิโมโตะ จุนจิ นักข่าวสายระบบน้ำ ได้เขียนหนังสือเรื่อง “ระบบประปาและท่อระบายน้ำของเมืองของคุณกำลังตกอยู่ในอันตราย!” โดยมีช่วงหนึ่งที่อธิบายถึงสถานการณ์หลุมยุบในจังหวัดไซตามะ

เขาได้อธิบายถึงความรุนแรงทั้งหมดของอุบัติเหตุ ซึ่งคาดว่าจะใช้เวลา 5-7 ปีจึงจะฟื้นตัวได้อย่างสมบูรณ์ และความเสี่ยงที่แฝงตัวอยู่ใต้ดินทั่วประเทศญี่ปุ่น

หลุมยุบที่เหมือนจะธรรมดา

เวลา 09.40 น. ของวันที่ 28 ม.ค. 68 ตามเวลาท้องถิ่น ถนนพังถล่มลงมาอย่างกะทันหันที่สี่แยกแห่งหนึ่งในเมืองยาชิโอะ จังหวัดไซตามะ ในตอนแรก หลุมมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 10 เมตร และลึก 5 เมตร รถบรรทุกที่วิ่งผ่านมาในตอนนั้นตกลงไปในหลุม 1 คันพร้อมคนขับอายุ 74 ปี

จากนั้นสถานการณ์กลับเลวร้ายลง

วันรุ่งขึ้น เครื่องจักรกลหนักถูกส่งมายังพื้นที่เกิดเหตุและกดทับพื้นดิน ทำให้พื้นดินโดยรอบพังถล่มลงมาอีกครั้ง จากการสืบสวนและกู้ภัยแต่ละครั้ง พบว่าโครงสร้างใต้ดินอ่อนแอลง และหลุมก็ค่อย ๆ กว้างขึ้น

การพังถล่มยังคงดำเนินต่อไปเป็นระยะ ๆ และภายในเวลาเพียง 1 สัปดาห์ หลุมก็ขยายใหญ่ขึ้นจนมีเส้นผ่านศูนย์กลางถึง 40 เมตร และลึก 15 เมตร

ความจริงที่ว่าความเสียหายไม่ได้เกิดขึ้นในคราวเดียว แต่ค่อย ๆ แพร่กระจายไปตามกาลเวลา ทำให้ชาวบ้านในพื้นที่หวาดกลัว

บันทึกระบุว่า รายงานอุบัติเหตุครั้งแรกมาถึงหน่วยดับเพลิงเวลา 9:49 น. ของวันที่ 28 ม.ค. หลังจากได้รับรายงานว่า “ถนนทรุดและรถบรรทุกตกลงไป” หน่วยดับเพลิงโซกะ-ยาชิโอะ ซึ่งรับผิดชอบพื้นที่ดังกล่าว จึงได้เริ่มปฏิบัติการกู้ภัย

รถบรรทุกจมลงไปในโคลนในแนวทแยงมุม ห้องคนขับถูกฝังอยู่ใต้ดินทั้งหมด และมีเพียงส่วนหนึ่งของแท่นบรรทุกสินค้าโผล่ออกมา หน่วยดับเพลิงระบุว่า คนขับซึ่งนั่งอยู่ที่เบาะคนขับ ยังคงมีสัญญาณตอบรับอยู่ตั้งแต่ช่วงที่เจ้าหน้าที่มาถึงจนถึงเวลาประมาณ 13:00 น.

วิธีการกู้ภัยแรกที่เลือกใช้คือ ให้นักดับเพลิง 2 คนสวมเชือกนิรภัยลงไปในหลุม และใช้พลั่วเข้าไปถึงห้องคนขับที่ฝังอยู่ใต้ดิน

งานกู้ภัยดำเนินไปอย่างระมัดระวัง แต่ในช่วงบ่าย ภายในหลุมก็เกิดการถล่มลงมาอีกครั้ง ทำให้มีผู้ได้รับบาดเจ็บ 2 ราย หนึ่งในนั้นได้รับบาดเจ็บสาหัสและต้องเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล

เพื่อรับมือกับสถานการณ์นี้ หน่วยดับเพลิงจึงเปลี่ยนกลยุทธ์และขอให้ใช้เครนขนาดใหญ่ยกรถบรรทุก อย่างไรก็ตาม ในความพยายามยกรถบรรทุกครั้งแรกเมื่อเวลาประมาณ 20.30 น. ปรากฏว่าสายสลิงขาด

พวกเขาพยายามอีกครั้งโดยใช้เครนจำนวนมากขึ้น และในที่สุดก็สามารถยกรถบรรทุกได้สำเร็จก่อนเที่ยงคืนเล็กน้อย อย่างไรก็ตาม พวกเขาทำได้เพียงยกแท่นบรรทุกสินค้าของรถบรรทุกขึ้นเท่านั้น ห้องคนขับถูกน้ำหนักของดินและทรายกดทับ และหลุดออกจากตัวรถบรรทุก

หลังจากนั้นไม่นาน ก็เกิดการพังถล่มครั้งใหญ่อีกครั้ง กลืนกินเสาไฟฟ้า ป้ายร้านค้า และสิ่งของอื่น ๆ ลงไปใต้ดิน

เชื่อกันว่าเมื่อใช้เครนยกแท่นบรรทุกขึ้น ดินและทรายที่อุดตันก็ไหลทะลักเข้ามาพร้อมกัน ทำให้เกิดการถล่ม

ความพยายามกู้ภัยต้องหยุดชะงักลงชั่วคราวเนื่องจากการพังทลายครั้งนี้ และแม้แต่ตำแหน่งที่แน่นอนของห้องคนขับก็ไม่เป็นที่ทราบแน่ชัด

เลือกวิธีการผิด?

ผู้เชี่ยวชาญบางคนชี้ให้เห็นว่า อาจมีปัญหาเกี่ยวกับการรับรู้ถึงอุบัติเหตุในการช่วยเหลือ ทันทีหลังเกิดอุบัติเหตุ รถบรรทุกถูกฝังอยู่ในโคลน และพื้นดินโดยรอบก็พังทลายลงมาเป็นระยะ ๆ

เทคนิคที่เรียกว่า “การกู้ภัยในร่องลึก” (Trench Rescue) ถือว่ามีประสิทธิภาพในการรับมือกับดินถล่ม ซึ่งเกี่ยวข้องกับการล้อมผู้ที่ต้องการความช่วยเหลือด้วยแผ่นไม้หรือวัสดุเหล็กเพื่อป้องกันดินถล่มและเพื่อความปลอดภัยของทั้งผู้ช่วยเหลือและผู้ที่ได้รับการช่วยเหลือ วิธีการนี้มักใช้ในพื้นที่ที่มีความเสี่ยงสูงที่จะพังทลายลงมา

ในทางกลับกัน เจ้าหน้าที่ในพื้นที่เกิดเหตุไม่มีอุปกรณ์หรือการฝึกอบรมสำหรับการกู้ภัยในร่องลึก ดังนั้นจึงเข้าใจได้ว่าพวกเขาคงไม่สามารถใช้เทคนิคนี้ได้หากไม่มีอุปกรณ์และการฝึกอบรม

ด้วยเหตุนี้ ดูเหมือนว่าการตอบสนองเบื้องต้นต่อภัยพิบัติครั้งนี้เกิดจากการขาดการเตรียมความพร้อมขององค์กร ซึ่งเกินกว่าการตัดสินใจของแต่ละบุคคล หากไม่ได้เตรียมเทคนิคการกู้ภัยและอุปกรณ์ที่จำเป็นไว้ล่วงหน้า เจ้าหน้าที่กู้ภัย ณ ที่เกิดเหตุจะต้องตัดสินใจโดยพิจารณาจากทรัพยากรที่มีอยู่อย่างจำกัด แม้ว่าจะพยายามอย่างเต็มที่แล้วก็ตาม

เมื่อมองย้อนกลับไป มีข้อมูลบางส่วนที่ ฮาชิโมโตะ จุนจิ เชื่อว่า หากเปิดเผยให้ทราบล่วงหน้า อาจเปลี่ยนการตัดสินใจในการเลือกวิธีช่วยเหลือได้

ประการแรกคือ ข้อมูลเกี่ยวกับสภาพทางธรณีวิทยา พื้นดินรอบพื้นที่เกิดอุบัติเหตุประกอบด้วยดินที่ค่อนข้างละเอียด เช่น ทรายและตะกอน เป็นดินอ่อนที่ดูดซับน้ำได้ง่าย มีแนวโน้มที่จะทรุดตัวและถูกอัดตัว ลักษณะทางธรณีวิทยาเหล่านี้จะเป็นปัจจัยสำคัญในการพิจารณาความเสี่ยงต่อการพังทลาย และพิจารณาว่าสามารถใช้เครื่องจักรกลหนักได้หรือไม่

อีกปัจจัยหนึ่งคือ ข้อมูลเกี่ยวกับตำแหน่งของโครงสร้างใต้ดิน นอกจากท่อระบายน้ำที่เสียหายแล้ว ยังมีโครงสร้างจำนวนมากฝังอยู่รอบพื้นที่เกิดเหตุ เช่น ท่อน้ำ ท่อแก๊ส สายไฟฟ้า และสายสื่อสาร การมีหรือไม่มีแบบแปลนและบันทึกการก่อสร้าง รวมถึงความถูกต้องของการปรับปรุง จะมีผลกระทบอย่างมากต่อการจัดตั้งพื้นที่ทำงานที่ปลอดภัยและการเลือกใช้เครื่องมือ

นอกจากนี้ การเกิดไฮโดรเจนซัลไฟด์ยังเป็นอุปสรรคในที่เกิดเหตุอีกด้วย ก๊าซพิษสามารถก่อตัวขึ้นในท่อระบายน้ำ และการรั่วไหลของไฮโดรเจนซัลไฟด์จากท่อที่เสียหายอาจเป็นอุปสรรคต่อการช่วยเหลือ หากมีข้อมูลเกี่ยวกับการมีหรือไม่มีของก๊าซ ความเข้มข้น และมาตรการรับมือไว้ล่วงหน้า การตอบสนองที่ยืดหยุ่นมากขึ้นก็อาจเกิดขึ้นได้

แต่แน่นอนว่า ทีมงานภาคสนามยังคงทำงานอย่างเต็มที่แม้จะมีข้อมูลจำกัด

เริ่มจากแค่ท่อระบายน้ำแตก

สาเหตุของอุบัติเหตุถนนทรุดที่เมืองยาชิโอะ จังหวัดไซตามะ เชื่อว่าเกิดจากท่อระบายน้ำที่ฝังอยู่ใต้ดินลึกประมาณ 10 เมตรแตก ท่อนี้ทำจากคอนกรีตเสริมเหล็ก มีเส้นผ่านศูนย์กลาง 4.75 เมตร สร้างขึ้นในปี 2526 อายุการใช้งานที่ออกแบบไว้ประมาณ 50 ปี

ณ เวลาที่เกิดอุบัติเหตุ ผ่านไปประมาณ 42 ปีนับตั้งแต่ติดตั้ง ปฏิเสธไม่ได้ว่าโครงสร้างนี้มีอายุมากแล้ว แต่นั่นไม่ใช่ปัญหาเดียว ท่อระบายน้ำแตกจะมีปรากฏการณ์ที่ไม่ค่อยมีใครรู้

ฮาชิโมโตะ จุนจิ อธิบายว่า เมื่อท่อเกิดรอยแตกร้าว ดินและทรายโดยรอบจะค่อย ๆ ไหลเข้าไปในท่อผ่านรอยแตกร้าวนั้น

ท่อระบายน้ำทิ้งมักเกิดการซึมผ่านแบบนี้ได้ง่าย เนื่องจากไม่ได้เต็มเสมอไปและมีช่องว่างภายใน เมื่อดินสัมผัสกับน้ำทิ้ง โพรงจะก่อตัวขึ้น และโพรงเหล่านี้จะค่อย ๆ ขยายใหญ่ขึ้นตามกาลเวลา

ท่อระบายน้ำทิ้งมีขนาดตั้งแต่ 25 เซนติเมตร ถึง 8.5 เมตร แม้ว่าท่อน้ำจะเต็มไปด้วยน้ำตลอดเวลา แต่ท่อระบายน้ำทิ้งจะมีโพรงขนาดใหญ่ ยกเว้นในช่วงที่ฝนตกหนัก กล่าวอีกนัยหนึ่งคือ มีพื้นที่ใต้ดินขนาดใหญ่ ลองนึกภาพดูว่าจะเกิดอะไรขึ้นหากโพรงเหล่านี้แตก

ในตอนแรก อาจมีโพรงเพียงไม่กี่สิบเซนติเมตรเหนือท่อระบายน้ำที่เสียหาย แต่เมื่อดินและทรายค่อย ๆ ไหลเข้าไป โพรงก็จะค่อย ๆ กว้างขึ้น

ถนนลาดยางและสี่แยกถูกสร้างขึ้นบนพื้นดิน และเมื่อแรงกดจากการจราจรของยานพาหนะยังคงเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องเป็นเวลานาน ดินก็จะสูญเสียการอัดตัวและช่องว่างใต้ดินก็จะขยายใหญ่ขึ้นเรื่อย ๆ

ผลต่อสภาพแวดล้อมการอยู่อาศัย

นอกจากความเสียหายโดยตรงจากอุบัติเหตุแล้ว งานบูรณะและความไม่มั่นคงของพื้นดินที่ตามมาก็ส่งผลกระทบหลายประการต่อสภาพแวดล้อมการอยู่อาศัยของประชาชนโดยรอบ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงหลายเดือนหลังเกิดอุบัติเหตุ การเปลี่ยนแปลงที่ส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิต เช่น กลิ่น เสียง และแรงสั่นสะเทือน จะเห็นได้ชัดเจนเป็นพิเศษ

หลังจากเกิดอุบัติเหตุไม่นาน ผู้อยู่อาศัยในบริเวณใกล้เคียงเริ่มรายงานข้อร้องเรียน เช่น “กลิ่นคล้ายน้ำเสียซึมเข้ามาในบ้านของเรา” และ ไเรานอนไม่หลับเพราะรู้สึกถึงแรงสั่นสะเทือน” เชื่อว่าปรากฏการณ์เหล่านี้เกิดจากการทำงานของเครื่องจักรกลหนักที่เกี่ยวข้องกับงานฟื้นฟู รวมถึงการกำจัดดินและสิ่งปฏิกูล

หลังจากผ่านไปประมาณ 3 เดือนนับจากอุบัติเหตุ ท่อบายพาสชั่วคราวก็เสร็จสมบูรณ์ในที่สุด ท่อบายพาสมีความยาว 2 เมตร กว้าง 3 เมตร และยาวประมาณ 20 เมตร ท่อนี้เลี่ยงพื้นที่พังทลายและห้องคนขับที่ยังคงติดค้างอยู่ในท่อระบายน้ำ และเชื่อมต่อกับท่อระบายน้ำเดิม

มาตรการนี้ช่วยลดปริมาณน้ำเสียที่ไหลลงสู่พื้นที่เสียหายได้อย่างมาก ส่งผลให้เกิดสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการเข้าสู่พื้นที่

เพื่อรับมือกับการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อมนี้ หน่วยดับเพลิงและตำรวจจึงกลับมาดำเนินการค้นหาอีกครั้ง เช้าวันที่ 2 พ.ค. พบศพชายคนหนึ่งใกล้ที่นั่งคนขับรถบรรทุกภายในท่อระบายน้ำที่เสียหาย และถูกนำขึ้นสู่ผิวดินอย่างระมัดระวัง

อย่างไรก็ตาม การสร้างท่อบายพาสเป็นเพียงมาตรการชั่วคราวเท่านั้น เพื่อฟื้นฟูระบบท่อระบายน้ำที่เสียหายให้กลับมาใช้งานได้อย่างสมบูรณ์ จะต้องมีการซ่อมแซมท่อระบายน้ำที่เสียหายชั่วคราวก่อน ซึ่งก็เหมือนกับการสร้างท่อระบายน้ำที่มีเส้นผ่านศูนย์กลางภายในเล็กกว่าภายในท่อระบายน้ำเดิม หลังจากนั้น มีแผนที่จะวางท่อระบายน้ำใหม่

การจัดการน้ำขั้นสูงยังคงเป็นสิ่งสำคัญสำหรับการดำเนินการก่อสร้างในสภาพพื้นดินที่มีความชื้นสูง

เหตุใดการฟื้นฟูจึงต้องใช้เวลา 5-7 ปี?

ฮาชิโมโตะ จุนจิ บอกว่า หลุมยุบขนาดใหญ่ยังคงอยู่ที่ทางแยกที่เกิดอุบัติเหตุ และถนนยังคงปิดอยู่ พื้นที่โดยรอบถูกล้อมรอบด้วยรั้วชั่วคราว และบรรยากาศตึงเครียดยังคงอบอวลอยู่ในอากาศ

ในการแถลงข่าว 2 สัปดาห์หลังเกิดอุบัติเหตุ คณะกรรมการตรวจสอบวิธีการบูรณะซึ่งจัดตั้งขึ้นโดยจังหวัดไซตามะ ระบุว่า “การบูรณะอย่างสมบูรณ์จะใช้เวลาประมาณ 3 ปี แม้ว่าเราจะเร่งรีบก็ตาม”

นอกจากนี้ จากการตรวจสอบและการพิจารณาวิธีการก่อสร้างในภายหลัง มีการประกาศว่าอาจใช้เวลาประมาณ 5-7 ปีกว่าที่งานบูรณะทั้งหมดจะเสร็จสมบูรณ์

เหตุผลที่การฟื้นฟูใช้เวลานานเป็นเพราะมันไม่ง่ายเหมือนการเปลี่ยนท่อระบายน้ำที่ชำรุดหรือถมพื้นที่ที่ทรุดตัว

แผนคือการทำให้พื้นดินมั่นคงก่อน จากนั้นจึงดำเนินการซ่อมแซมฉุกเฉินกับท่อที่เสียหายและวางท่อใหม่บริเวณใกล้เคียง การดำเนินการดังกล่าวจำเป็นต้องใช้เครื่องจักรกลหนักที่เรียกว่า Shield Machine ซึ่งขุดใต้ดินเพื่อวางท่อระบายน้ำ ดังนั้นจึงจำเป็นต้องตรวจสอบธรณีวิทยาใต้ดินและสภาพน้ำใต้ดินอย่างละเอียดถี่ถ้วน และพิจารณาวิธีการป้องกันการพังทลายอย่างรอบคอบ

ในทางกลับกัน ลักษณะระยะยาวของงานก่อสร้างหมายความว่า ผลกระทบต่อการขนส่ง ชีวิตประจำวัน และกิจกรรมทางเศรษฐกิจในพื้นที่โดยรอบจะยังคงดำเนินต่อไปเป็นระยะเวลานาน ชาวบ้านบางส่วนแสดงความกังวลว่า “ยังคงมีความวิตกกังวลอย่างต่อเนื่องโดยไม่มีแนวโน้มที่ชัดเจนในการฟื้นตัว”

เราจะต้องรออีกนานแค่ไหนกว่าถนนจะเปิดให้บริการอีกครั้ง? ร้านค้าในท้องถิ่นจะเปิดอีกครั้งเมื่อไหร่ และเด็ก ๆ จะสามารถไปโรงเรียนได้อย่างปลอดภัย? คำถามเหล่านี้เริ่มหยั่งรากลึกลงในชีวิตประจำวันของชุมชนแม้จะผ่านมานานถึง 8 เดือนแล้วก็ตาม

 

เรียบเรียงจาก Diamond Online