หนังคนละม้วน ส่องสื่อรัสเซีย รายงานข่าวรัสเซียบุกยูเครนอย่างไร

เมื่อเย็นวันอังคารที่ 1 มี.ค. ที่ผ่านมา สื่อทั่วโลกรายงานว่า กองกำลังรัสเซียได้ยิงขีปนาวุธ 2 ลูก โจมตีหอส่งสัญญาณโทรทัศน์ในเมืองหลวงของยูเครน จนมีผู้เสียชีวิตและบาดเจ็บหลายราย

แต่เมื่อมองไปที่สื่อท้องถิ่นของรัสเซีย หรือเจาะจงกว่านั้นคือเป็นสื่อที่ควบคุมโดยรัฐ ข่าวที่ปรากฏกลับกลายเป็นว่า “ยูเครนยิงขีปนาวุธใส่เมืองของตัวเอง”

นั่นจึงทำให้เกิดข้อสงสัยว่า ในขณะที่เรากำลังเห็นความเป็นไปของโลกในรูปแบบหนึ่ง คนในรัสเซียที่เสพข่าวจากสื่อของรัฐ เขาเห็นอะไร

ตำรวจรัสเซียจับกุมเด็ก 7 ขวบ เพราะวางดอกไม้หน้าสถานทูตยูเครน

ในรายการข่าวเช้า Good Morning ทางช่อง Channel One ที่ควบคุมโดยรัฐ ซึ่งเป็นหนึ่งในช่องยอดนิยมของรัสเซีย โดยในเช้าวันอังคารเดียวกันนั้น ผู้ดำเนินรายการรายงานว่า ข้อมูลเกี่ยวกับการที่กองกำลังยูเครนทำลายยุทโธปกรณ์ของกองทัพรัสเซียนั้นเป็น “ข่าวเท็จ” เป็นแผนการหลอกลวงผู้ชมที่ไม่มีประสบการณ์

"วิดีโอยังคงเผยแพร่บนอินเทอร์เน็ตต่อไป ซึ่งไม่สามารถอธิบายได้ว่าเป็นอะไรนอกจากของปลอม" ผู้นำเสนออธิบายขณะที่ผู้ดูแสดงรูปถ่ายของสิ่งที่อธิบายว่าเป็น "การปรุงแต่งเสมือนจริงที่ไม่ซับซ้อน"

ผู้ดำเนินรายการยังยกตัวอย่าง “ข่าวปลอมของยูเครน” ด้วยรูปถ่ายยานพาหนะทางทหาร 2 รูป ซึ่งมีลักษณะเหมือนกันเป๊ะ ๆ ภาพบนเขียนว่า “Donbas 2014” และภาพล่างเขียนว่า “ภาพตัดต่อของยูเครน”

เขาอ้างว่า ภาพด้านบนเป็นยานพาหนะยูเครนที่ถูกทำลายในเหตุความขัดแย้งเมื่อปี 2014 และภาพด้านล่างเป็นภาพเดียวกัน แต่ถูกตัดต่อเพิ่มตัวอักษร Z เข้าไป เพื่อให้ดูเหมือนว่าเป็นยานพาหนะของรัสเซียที่ถูกทำลาย โดยบอกว่า เครื่องหมาย Z เป็นเครื่องหมายทั่วไปที่มักพบบนยุทโธปกรณ์ของรัสเซีย

ส่วนที่ช่องโทรทัศน์ NTV ซึ่งมีเจ้าของเป็นบริษัทย่อยของแก๊ซพรอม (Gazprom) ซึ่งเป็นบริษัทที่ควบคุมโดยรัฐบาลรัสเซียอีกที มักเน้นรายงานสถานการณ์ในดอนบาส หรือภูมิภาคทางตะวันออกของยูเครน

ซึ่งเมื่อวันที่ 24 กุมภาพันธ์ NTV รายงานว่า รัสเซียได้เริ่ม “ปฏิบัติการทางทหารพิเศษ” เพื่อทำให้ยูเครนปลอดทหารและทำให้ยูเครนกลายเป็นดินแดนที่ปลอดจากอิทธิพลนาซี

นอกจากนี้ สื่อรัสเซียยังไม่มีการเอ่ยถึงรายงานเกี่ยวกับขบวนทัพรัสเซียความยาว 64 กม. ที่อยู่ห่างออกไปทางเหนือของกรุงเคียฟไม่ไกล นอกจากนี้ยังมีการรายงานถึงกลุ่มแบ่งแยกดินแดนในโดเนตสค์และลูฮันสค์ (ซึ่งรัสเซียรับรองให้เป็นรัฐอิสระ สาธารณรัฐประชาชนโดเนตสค์ และสาธารณรัฐประชาชนลูฮันสค์)

“เราเริ่มต้นด้วยข่าวล่าสุดจากดอนบาส เครื่องบินรบ LNR (ลูฮันสค์) บุกโจมตีต่อไป โดยเคลื่อนพลไปได้ 3 กม. ในขณะที่ DNR (โดเนตสค์) เคลื่อนพลไปได้ 16 กม.” ผู้ประกาศของ NTV รายงาน

ทางด้านช่อง Rossiya 1 ซึ่งเป็นช่องยอดนิยมของรัสเซียที่ควบคุมโดยรัฐเช่นกัน รายงานว่า ยูเครนต่างหากที่เป็นผู้ก้ออาชญากรรมความรุนแรงในดอนบาส ไม่ใช่รัสเซีย โดยผู้ประกาศของ Rossiya 1 บอกว่า “ภัยคุกคามต่อพลเรือนในยูเครนไม่ได้มาจากกองกำลังรัสเซีย แต่มาจากกลุ่มชาตินิยมยูเครนต่างหาก ... ยูเครนใช้พลเรือนเป็นโล่มนุษย์ โดยจงใจวางตำแหน่งการจู่โจมในพื้นที่ที่อยู่อาศัย และเพิ่มการระดมยิงในดอนบาส”

ส่วนผู้ประกาศของ Channel One ก็ประกาศว่า “กองทหารยูเครนกำลังเตรียมที่จะถล่มบ้านเรือนและระเบิดโกดังสินค้าด้วยแอมโมเนีย เพื่อยั่วยุพลเรือนและกองกำลังรัสเซีย”

สื่อรัสเซียที่ควบคุมโดยรัฐบาล ไม่เรียกเหตุการณ์รัสเซียบุกยูเครนว่าสงคราม แต่เรียกว่าเป็น “ปฏิบัติการพิเศษ”

สื่อต่างประเทศตั้งข้อสงัเกตว่า ในสื่อโทรทัศน์ที่ควบคุมโดยรัฐ ผู้ประกาศและนักข่าวมักใช้ภาษาและภาพที่แสดงอารมณ์เพื่อสร้าง “ความคล้ายคลึงทางประวัติศาสตร์” ว่า “ปฏิบัติการพิเศษของรัสเซียในยูเครนในปัจจุบัน เป็นเหมือนการต่อสู้กับนาซีเยอรมนีของสหภาพโซเวียตในอดีต”

ผู้ประกาศข่าวเช้าของช่อง Rossiya 24 ซึ่งเป็นช่องย่อยของ Rossiya 1 รายงานว่า “ยุทธวิธีของกลุ่มชาตินิยมยูเครนผู้ที่ใช้เด็กเป็นโล่ป้องกันตัวเองไม่เปลี่ยนแปลงเลยจากสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2”

เนื้อหาเหล่านี้สอดคล้องไปกับคำกล่าวอ้างของวลาดิเมียร์ ปูตินเมื่อสัปดาห์ที่แล้วว่า ยูเครนใช้ผู้หญิง เด็ก และผู้สูงอายุเป็นโล่มนุษย์

ในขณะที่สื่อในตะวันตกตั้งข้อสังเกตว่า การจู่โจมของปูตินไม่ค่อยคืบหน้า สื่อโทรทัศน์ของรัฐรัสเซียมักสื่อสารให้เห็นว่า ปฏิบัติการของรัสเซียประสบความสำเร็จอย่างมาก

สื่อรัสเซียมักมีการอัปเดตข้อมูลรายวัน ในแง่ของกองกำลังและอาวุธยูเครนว่าถูกทำลายไปเท่าไรแล้ว แต่ไม่มีการเอ่ยถึงผู้เสียชีวิตของฝ่ายรัสเซีย

สื่อรัสเซียยังมักไม่เผยแพร่ภาพความเสียหายของยูเครน โดยเฉพาะในเมืองหลวงเคียฟ และเมืองใหญ่อันดับสองอย่างคารคิฟ ซึ่งถูกโจมตีหนักมากตั้งแต่ที่รัสเซียเริ่มบุก แทบไม่มีภาพบ้านเรือนผู้คนในยูเครนที่ถูกทำลายโดยกองทัพรัสเซียเลย

กระทั่งข่าว NTV ในช่วงบ่าย ได้กล่าวถึงเหตุการณ์ถล่มเมืองคาร์คิฟว่า เป็น “ข่าวปลอม” และบอกว่ารัสเซียไม่มีส่วนเกี่ยวข้องใด ๆ

ผู้ประกาศรายงานว่า “จากวิถีของขีปนาวุธ การโจมตีถูกส่งมาจากทางตะวันตกเฉียงเหนือของยูเครน ซึ่งที่นั่นไม่มีกองกำลังของรัสเซีย ... ยูเครนกำลังโจมตีคาร์คิฟและบอกว่าเป็นรัสเซียที่ทำ ยูเครนกำลังโจมตีตัวเองและกำลังโกหกบรรดาชาติตะวันตก แต่มันเป็นไปได้หรือที่จะหลอกลวงประชาชน?”

โดยปกติ รัสเซียจะมีหน่วยงานกำกับดูแลสื่อที่ชื่อว่า “รอสคอมนัดซอร์ (Roskomnadzor)” จะคอยกำกับให้สถานีโทรทัศน์รายงานข้อมูลที่มาจากทางการรัสเซียเท่านั้น

และเมื่อชาวรัสเซีย (โดยเฉพาะวัยรุ่น) จำนวนมากขึ้น มักจะได้รับข่าวสารจากเว็บไซต์อิสระหรือโซเชียลมีเดีย ทำให้เห็นภาพและวิดีโอของทหารรัสเซียที่เสียชีวิตหรือตกเป็นเชลยศึก ซึ่งเป็นเรื่องที่รัฐบาลรัสเซียไม่ยอมรับ

รอสคอมนัดซอร์ได้สั่งให้ TikTok ลบคอนเทนต์ที่มีเนื้อหาทางการทหารและการเมืองที่อยู่ในหัวข้อคอนเทนต์แนะนำต่อวัยรุ่น โดยบอกว่า “ส่วนใหญ่คอนเทนต์เหล่านี้มีลักษณะเด่นชัดว่าต่อต้านรัสเซีย”

นอกจากนี้ยังเรียกร้องให้กูเกิลลบ “ข้อมูลเท็จ” เกี่ยวกับความสูญเสียของกองทัพรัสเซีย

รอสคอมนัดซอร์ยังสั่งให้สื่อในรัสเซียใช้ข้อมูลจากแหล่งข่าวของทางการรัสเซียเท่านั้น โดยเรียกร้องให้สื่อลบรายงานใด ๆ ก็ตามที่เขียนว่า “รัสเซียประกาศสงคราม” หรือ “รัสเซียบุกยูเครน” โดยได้ข่มขู่ว่าจะถูกปรับและปิดช่องหากไม่ดำเนินการ

เว็บไซต์ของช่องทีวีอิสระ Dozhd และสถานีวิทยุเสรีนิยม Ekho Moskvy ถูกบล็อกเนื่องจากถูกกล่าวหาว่า “เผยแพร่ข้อมูลเท็จเกี่ยวกับกิจกรรมของกองทัพรัสเซีย”

 

เรียบเรียงจาก BBC

ภาพจาก Getty Image