Merriam-Webster บริษัทสัญชาติอเมริกันที่จัดพิมพ์หนังสืออ้างอิง มีชื่อเสียงเป็นพิเศษในด้านพจนานุกรม และเป็นฐานข้อมูลด้านภาษาที่มีอายุยาวนานกว่า 180 ปี ได้ออกมาเปิดเผย “คำแห่งปี” ประจำปี 2022 โดยยึดจากคำที่ผู้คนค้นหาความหมายมากที่สุด
คำ ๆ นั้นก็คือ “Gaslighting” ซึ่งเป็นคำที่ยังไม่มีการบัญญัติอย่างเป็นทางการในไทย แต่ก็พอจะทับศัพท์ได้ว่า “แก๊สไลท์ติ้ง” เป็นคำที่มีการค้นหาเพิ่มขึ้นจากปีที่แล้วถึง 1,740%
เทรนด์ “คำค้นหา” บน “Google” เปลี่ยนไป ปัจจัยหลักคือ “โควิด-19”
คำค้นหายอดนิยมบน "Google" ของคนไทยปี 64 “โครงการเยียวยา-โควิด” ยังมาแรง
แม้จะฟังดูเหมือนไฟหรือตะเกียงอะไรสักอย่าง แต่ Merriam-Webster ระบุว่า คำนี้มีความหมายว่า “การบงการทางจิตใจของบุคคลเป็นระยะเวลานาน ทำให้เหยื่อตั้งคำถามถึงความถูกต้องของความคิด การรับรู้ความเป็นจริง หรือความทรงจำ ของตนเอง และโดยทั่วไปจะนำไปสู่ความสับสน สูญเสียความมั่นใจและความภาคภูมิใจในตนเอง เกิดความไม่แน่นอนของอารมณ์หรือความไม่มั่นคงทางจิตใจ”
พูดอย่างง่าย Gaslighting คือ “การกระทำหรือการปฏิบัติที่ทำให้ผู้อื่นเข้าใจผิดอย่างร้ายแรง โดยเฉพาะอย่างยิ่งเพื่อประโยชน์ของตนเอง” หรือในภาษาบ้าน ๆ คือการ” ปั่นประสาท” ให้เกิดความเข้าใจผิดเพื่อหวังผลอะไรบางอย่าง โดยเริ่มมีการใช้คำนี้อย่างแพร่หลายตั้งแต่ช่วงต้นทศวรรษ 2000
ที่มาของคำนี้มาจากบทละคร Gaslighting ในปี 1938 ซึ่งเล่าเรื่องราวเกี่ยวกับชายคนหนึ่งที่พยายามทำให้ภรรยาของเขาเชื่อว่าตัวเธอกำลังจะเสียสติ โดยฉากจำของ Gaslight คือ เขาแอบหรี่ไฟทำให้ภรรยาตกใจ แต่เขายืนยันกับภรรยาว่า ไฟไม่ได้หรี่ลง ทำให้เธอคิดว่าตัวเองเสียสติแล้วจริง ๆ
หากจะให้ยกตัวอย่างที่ใกล้เคียงกับชีวิตประจำวันของเรา มักมีการยกตัวอย่างในเรื่องของความสัมพันธ์ โดยเฉพาะในยามทะเลาะหรือมีปัญหากัน ประโยคว่า “คิดไปเองหรือเปล่า?” “อย่าทำให้เป็นเรื่องใหญ่ไห้มั้ย?” “เพราะว่าเธอเป็นแบบนี้ฉันเลยมีคนอื่น” เหล่านี้ล้วนเป็นตัวอย่างของการ Gaslighting ทั้งสิ้น
Merriam-Webster กล่าวว่า ในช่วงไม่กี่ปีมานี้ Gaslighting ยังเป็นคำที่ถูกใช้เพื่ออธิบายการหลอกลวงและการชักใยต่าง ๆ ในสังคม เช่น ข่าวปลอม ทฤษฎีสมคมคิดต่าง ๆ ด้วย
ปีเตอร์ โซโคโลวสกี บรรณาธิการใหญ่ของ Merriam-Webster กล่าวว่า “มันเป็นคำที่แพร่หลายอย่างรวดเร็วในภาษาอังกฤษและโดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วง 4 ปีที่ผ่านมา ซึ่งสร้างความประหลาดใจให้กับผมและพวกเราหลายคน ... มันเป็นคำที่ถูกค้นหาทุกวันหลายครั้งตลอดทั้งปี”
เขาเสริมว่า ในปี 2022 มีเทคโนโลยี Deepfake และเว็บมืด มีรัฐซ้อนรัฐ (Deep State) และข่าวปลอม และมีการหลอกลวงมากมาย “ในยุคที่มีแต่ข้อมูลที่ผิด ยุคของข่าวปลอม ทฤษฎีสมคบคิด การปั่นกระแสในทวิตเตอร์ Gaslighting กลายเป็นคำที่ถูกพูดถึงมากในยุคของเรา”
นอกจาก Gaslighting แล้ว ยังมีคำยอดนิยมที่ผู้คนค้นหารองลงมา เช่น Oligarch (มหาเศรษฐี) ซึ่งคนค้นหามากขึ้นในช่วงสงครามรัสเซีย-ยูเครน เนื่องจากมีมหาเศรษฐีหลายคนถูกคว่ำบาตร รวมถึงคำว่า Omicron ซึ่งเป็นชื่อสายพันธุ์โควิด-19 ที่สร้างความหวาดกลัวให้กับทั้งโลก เป็นต้น
เรียบเรียงจาก Merriam-Webster / Al Jazeera
ภาพจาก Shutterstock