หมอเตือน! ตู้เย็นแหล่งเพาะเชื้อ H.pylori ต้นตอ “มะเร็งกระเพาะอาหาร”

นพ.เจษฎ์ บุณยวงศ์วิโรจน์ รองผู้อำนวยการโรงพยาบาลมหาราช นครราชสีมา เปิดเผยผ่าน Facebook หมอเจด ระวัง !แหล่งเชื้อก่อ “มะเร็งกระเพาะ” ที่มีเกือบทุกบ้าน เชื่อว่าหลายๆ บ้านมีตู้เย็นนะ แต่หลายคนไม่รู้ว่า อาจกลายเป็นแหล่งของเชื้อ Helicobacter pylori หรือเรียกกันสั้นๆ ว่า H. pylori  ซึ่งเกี่ยวข้องกับโรคกระเพาะอาหาร ไปจนถึงมะเร็งกระเพาะได้เลยนะไม่ได้มาพูดให้คนกลัวหรือตกใจนะ แต่อยากให้ทุกคนรู้ทัน และป้องกันได้มากกว่า 

หมอเจด

H. pylori นี่เป็นแบคทีเรียรูปร่างเกลียวๆ เล็กๆ ที่สามารถอาศัยอยู่ในกระเพาะอาหารของเราได้แบบสบายๆ  ทั้งที่มีกรดในกระเพาะ แต่มันก็ยังอยู่รอด แถมยังเจาะผนังกระเพาะเข้าไปอาศัยได้อีกต่างหาก และบางที เราก็ติดเชื้อ H. pylori โดยไม่รู้ตัว เพราะส่วนใหญ่ไม่ค่อยมีอาการแต่ถ้าเมื่อไหร่มันแสดงอาการขึ้นมา ก็จะเป็นแบบที่เราไม่อยากเจอ เช่น แสบท้อง กรดไหลย้อน เรอเปรี้ยว หรือในเคสหนักๆ ก็กลายเป็นแผลในกระเพาะ หรือมะเร็งกระเพาะได้เลย

แล้วมันมาอยู่ในตู้เย็นได้ไงเนี่ย?

• หลายคนอาจสงสัยว่า ตู้เย็นมันเย็นจะตาย เชื้อจะอยู่รอดเหรอ?
• คำตอบคือ มันอยู่ได้ แค่ไม่โต แต่ก็ยังไม่ตาย
• เชื้อ H. pylori มันมีความสามารถในการอยู่ในโหมด “นอนหลับ”
• ที่เรียกว่า VBNC (viable but non-culturable) คือเหมือนสลบไปชั่วคราว
• แต่ยังมีชีวิตอยู่ และพอร่ายกายเรารับเข้าไป ผ่านการกิน มันก็ตื่นกลับมาทำงานได้เหมือนเดิม

พฤติกรรมในตู้เย็นที่อาจช่วยให้เชื้อหลุดรอดเข้ามาได้

• วางอาหารดิบใกล้อาหารสุก
• ของหมดอายุแต่ยังเก็บไว้
• น้ำดื่มหรือน้ำล้างผักที่ไม่ได้ต้ม
• ของกินอุ่นไม่ทั่วหลังแช่เย็น

พื้นที่โปรดของเชื้อในตู้เย็นอยู่ตรงไหนบ้าง?

แม้ว่าเชื้อจะไม่โตในที่เย็น แต่มันก็มี “จุดโปรด” ในตู้เย็นที่แอบอยู่ได้เรื่อยๆ และรอจังหวะเข้าสู่ร่างกายเรา ซึ่งก็คือ

• ชั้นล่างสุด โดยเฉพาะถาดรองน้ำหยด หรือบริเวณที่มีน้ำจากของดิบหยดลงมา ถ้าลืมล้าง เชื้ออยู่ได้เลย
• ช่องเก็บผัก/ผลไม้ ความชื้นสูง เหมาะกับการอยู่นิ่งๆ ของเชื้อ โดยเฉพาะถ้าผักแค่ล้างผ่านๆ แล้วแช่เลย
• มือจับตู้เย็น หรือปุ่มช่องฟรีซ ใช้กันทุกวันแต่ไม่ค่อยมีใครล้าง เชื้อที่ติดมากับมืออาจอยู่ตรงนี้ได้ง่ายมาก
• กล่องเก็บอาหารซ้ำๆ  กล่องที่ใส่อาหารค้างหลายวันแล้วเอามาใช้ใหม่โดยไม่ล้างดีๆ ก็เป็นแหล่งสะสมเชื้อได้
• ขอบยางประตูตู้เย็น ชื้นบ่อยๆ แถมคนไม่ค่อยสังเกต เลยกลายเป็นที่เก็บคราบและแบคทีเรีย

แล้วช่องฟรีซล่ะ? เย็นขนาดนั้นไม่น่ารอดนะ?

อันนี้ก็เข้าใจได้ เพราะหลายคนคิดว่า ช่องฟรีซ = ปลอดเชื้อ แต่อันที่จริงมันไม่ใช่แบบนั้นนะเชื้ออย่าง H. pylori หรือแบคทีเรียบางชนิด แม้จะแช่ใน -18°C มันไม่ขยายพันธุ์ก็จริง แต่ก็ “ไม่ตาย” และอยู่ได้เรื่อยๆ โดยเฉพาะถ้าแช่ของที่มีความชื้น หรือแช่แบบละลาย-แช่ใหม่วนไป

พฤติกรรมที่ควรระวัง

• แช่ของดิบใกล้ของสุกในช่องเดียวกัน
• ละลายน้ำแข็งแล้วเอาแช่ใหม่
• ไม่ใช้กล่องปิดสนิท

วงจรการแพร่เชื้อ

จริงๆ แล้วเชื้อ H. pylori สามารถแพร่เชื้อผ่านทางอาหาร น้ำดื่ม และเครื่องใช้ในครัวได้ลองนึกภาพตามดูสิ

• น้ำจากของดิบหยดลงของสุกในตู้เย็น
• ใช้มีดหรือเขียงเดียวกันหั่นของดิบกับของกินเล่น
• กล่องใส่อาหารไม่เคยล้าง แค่เอามาใส่อาหารใหม่ซ้ำๆ

สิ่งเหล่านี้อาจฟังดูเล็กน้อย แต่จริงๆ แล้วเชื้อสามารถส่งผ่านได้ โดยเฉพาะบ้านที่มีหลายคนใช้ตู้เย็นร่วมกัน ยิ่งถ้ามีเด็กหรือผู้สูงอายุ ก็ยิ่งต้องระวังเป็นพิเศษ

วิธีเช็กและดูแลตู้เย็นให้ปลอดภัยจากเชื้อ

• มีอาหารค้างมาหลายวันไหม?

• อาหารดิบกับสุกแยกกันรึยัง?

• มีน้ำขังหรือคราบอะไรอยู่มั้ย?

• ล้างตู้เย็นล่าสุดเมื่อไหร่?

แล้วลองทำตามนี้ดู

• แยกของดิบกับสุกให้ชัดเจน และใช้กล่องปิดมิดชิด
• ใช้กล่องแยกประเภทอาหาร ไม่ใช้กล่องเดิมซ้ำหลายครั้ง
• ล้างตู้เย็นเดือนละครั้งก็ยังดี
• เช็กวันหมดอายุเสมอ ทิ้งของที่มีกลิ่น สี หรือเนื้อแปลกๆ

เรื่องเล็กที่ไม่เล็กเลย ถ้าพลาดไป

ถึง H. pylori จะดูเป็นแค่แบคทีเรียธรรมดา แต่มันสามารถอยู่ในร่างกายเราได้นานหลายปี และทำให้เกิดโรคเรื้อรังได้แบบไม่รู้ตัวหลายคนมีอาการแสบท้องบ่อยๆ แต่ไม่คิดว่าอาจเกิดจากเชื้อนี้ จนวันหนึ่งเริ่มมีแผลในกระเพาะ หรือโรคที่ต้องรักษากันยาวเพราะฉะนั้น ถ้าเริ่มดูแลได้จาก “ตู้เย็น” ซึ่งเป็นจุดเริ่มของอาหารในบ้าน ก็ช่วยลดความเสี่ยงการติดเชื้อ และลดความเสี่ยงมะเร็งสุดท้ายนี้ แค่เริ่มจากดุแลตู้เย็น ก็เหมือนดูแลสุขภาพเราได้เยอะเลยนะย้ำอีกครั้งนะว่าไม่ได้มาพูดให้คนคนตกใจ หรือกลัวนะ แต่อยากให้หมั่นสังเกต หมั่นจัดการ และไม่มองข้ามจุดเล็กๆ พวกนี้ เชื้ออย่าง H. pylori ก็ไม่มีทางได้โอกาสอยู่กับเรานานแน่นอน