สัญญาณ “ไบโพลาร์” อารมณ์ 2 ขั้ว และปัจจัยการเกิดโรคที่พบบ่อยในวัยรุ่น

ไบโพลาร์ คืออะไร

ไบโพลาร์ คืออาการทางจิตเวชที่ ผู้ป่วยมีอารมณ์รุนแรงแตกต่างกัน 2 ขั้ว ระหว่าง ซึมเศร้าและอารมณ์คลุ้มคลั่ง โดยผู้ป่วยอาจต้องเผชิญอารมณ์สุดโต่งแต่ละขั้วยาวนานและเรื้อรัง รวมถึงเป็นโรคที่มีโอกาสกลับเป็นซ้ำได้สูงถึง 70-90% ซึ่งส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตทั้งของตนเองและคนใกล้ชิดอย่างมาก โดยเป็นโรคที่ไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ แต่สามารถทำให้ผู้ป่วยดำเนินชีวิตประจำวันได้ หากเข้ารับการรักษาอย่างถูกวิธี และความเข้าใจจากคนรอบข้าง

นอนมากเกินไป! นอนเท่าไหร่ก็ไม่พอ เสี่ยงสมองเฉื่อย-ซึมเศร้า

“โรคซึมเศร้า”ส่งผลต่อวัยจริง แต่หากมองในแง่ดี ชีวิตยืนยาวมากกว่าแง่ลบหลายเท่า

อาการไบโพลาร์ แบ่งออกได้เป็น 2 กลุ่ม

• อารมณ์คุ้มคลั่ง (Manic Episode) ช่วงที่อารมณ์ดีสนุกสนานสุดขีด ขยันคึกคักมากเกินปกติ พูดคุยเสียงดัง มีความมั่นใจสูง  ไม่แคร์สายตาคนรอบข้าง บางกรณีอาจใช้จ่ายเกินตัว หรือพบอารมณ์ก้าวร้าวฉุนเฉียว
• อารมณ์ซึมเศร้า (Depressive Episode) ขลาดกลัว เก็บตัว ไม่มั่นใจในตัวเอง ปล่อยปละตัวเอง เก็บตัว สิ้นหวัง บางครั้งส่งผลทำให้เจ็บป่วยโดยไม่ทราบสาเหตุ  รู้สึกตัวเองหมดคุณค่า อยากตาย

ซึ่งภาวะเหล่านี้อาจเกิดช่วงระยะเวลาหนึ่ง หรือเป็นอยู่ยาวนานแล้วหายไป จากนั้นเปลี่ยนสลับมาเกิดอารมณ์อีกขั้ว หรืออาจเป็นอารมณ์ขั้วใดขั้วหนึ่งติดต่อกันหลายๆ รอบ ทั้งนี้ไม่มีอาการใดอาการหนึ่งแน่นอนตายตัว ดังนั้นการสังเกตความเปลี่ยนแปลงของผู้ป่วยจึงเป็นเรื่องสำคัญ เช่น  เคยเป็นคนเรียบร้อยไม่ค่อยพูด  กลับกลายเป็นคนพูดคุยไม่หยุด เสียงดัง กล้าแสดงออกมากเกินไป 

สาเหตุของโรคไบโพลาร์ จากการศึกษาพบผู้ป่วยไบโพลาร์มากถึง 1.5 -5 % ของประชาชนทั่วไป พบผู้ป่วยบ่อยที่สุดในช่วงอายุ 15-19 ปี และอายุ 20-24 ปี   โดยผู้ป่วยมีอาการครั้งแรกก่อนอายุ 20 ปี มากถึง 50%

• ความผิดปกติของสารสื่อประสาทในสมอง ได้แก่ สารนอร์อะดรีนาลีน (Noradrenaline)  สารเซโรโทนิน (Serotonin)  และสารโดปามีน (Dopamine)  ส่งผลให้เกิดความผิดปกติของการทำงานในส่วนต่าง ๆ ของสมองที่เกี่ยวข้องกับการควบคุมอารมณ์
• พันธุกรรม ปัจจุบันยังไม่ทราบรูปแบบที่ชัดเจนของการถ่ายทอดทางกรรมพันธุ์   แต่พบผู้ป่วยมักมีบุคคลในครอบครัวเป็นโรคไบโพลาร์เช่นเดียวกัน
• วิกฤตชีวิต เช่น สูญเสียคนรัก ตกงาน เครียดเรื้อรัง หรือเจ็บป่วยกะทันหัน ซึ่งส่งผลกระทบต่ออารมณ์อย่างรุนแรง

สัญญาณเตือนไบโพลาร์

• ไม่สามารถควบคุมการทำงานได้ อาจมีความคิดสร้างสรรค์เฉียบพลัน ขยันมากจนเพื่อนร่วมงานตามไม่ทัน หรือซึมเศร้าจนไม่สามารถทำงานให้ลุล่วงตามกำหนดเวลาได้
• มีอาการเหมือนโรคซึมเศร้า เช่น เบื่ออาหาร  นอนไม่หลับ ขาดสมาธิ  และอ่อนแรง เป็นต้น
• พูดเร็วจนไม่สามารถจับใจความได้ บางครั้งอาจพูดมากจนไม่สนใจคำพูดคนอื่น ชอบพูดแทรก หรือเปลี่ยนหัวข้อสนทนาไปมาจนเกิดความสับสน
• ขี้โมโห หงุดหงิดง่าย อารมณ์เสียบ่อยๆ จนเริ่มส่งผลเสียต่อการใช้ชีวิตประจำวัน โดยเฉพาะความสัมพันธ์ในครอบครัวและที่ทำงาน
• อารมณ์ดีเกินไป ดีใจกับเรื่องปกติทั่วไป หัวเราะเสียงดังจนน่าตกใจ บางครั้งอาจเกิดสลับกับภาวะซึมเศร้า
• เริ่มใช้ยาเสพติดหรือดื่มแอลกอฮอล์ เพื่อช่วยแก้ปัญหาหรือให้รู้สึกผ่อนคลาย หากใช้บ่อยเกินไปอาจเสพติด จนเพิ่มปัญหา และทำให้การรักษาโรคไบโพลาร์ยากและซับซ้อนขึ้น
• การนอนผิดปกติไป เวลาในการนอนลดลง แต่กลับไม่รู้สึกอ่อนเพลีย หรือบางกรณีอาจนอนมากเกินไป แต่ยังรู้สึกว่าพักผ่อนไม่เพียงพอ
• ขาดสมาธิ ฟุ้งซ่าน กระวนกระวาย อยู่ไม่สุข ไม่สามารถควบคุมตัวเองได้

เมื่อเกิดสัญญาณเตือนหรือรู้สึกเกิดความผิดปกติจนไม่แน่ใจว่าตัวเองหรือคนรอบข้างป่วยเป็นไบโพลาร์ ควรเข้าพบแพทย์เพื่อทำการตรวจวินิจฉัยโรค

“ป่วยจริง”หรือ“โรคคิดไปเองว่าป่วย”เช็กก่อนเกิดภาวะแทรกซ้อนซึมเศร้า

โรคไบโพลาร์เป็นโรคที่ไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ แต่สามารถปรับสมดุลสารสื่อประสาทด้วยการใช้ยา เพื่อควบคุมความผิดปกติของสารสื่อประสาทในสมอง รวมถึงสามารถบำบัดเพื่อควบคุมอาการป่วยได้ เมื่อผู้ป่วยมีอาการดีขึ้น  ผู้ป่วยยังจำเป็นต้องใช้ยาตามแพทย์สั่งอย่างต่อเนื่อง หรือจนกว่าแพทย์จะให้หยุดยา สิ่งสำคัญคือการพบแพทย์ตามนัดเพื่อติดตามผลการรักษาอย่างสม่ำเสมอ  หากขาดการรักษาอย่างต่อเนื่อง ผู้ป่วยมีโอกาสกลับไปเป็นโรคซ้ำ หรืออาจมีอาการรุนแรงกว่าเดิม

ภาวะแทรกซ้อนของโรคไบโพลาร์

• อารมณ์แปรปรวน 2 ขั้วมักส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิต โดยเฉพาะเมื่อคนรอบข้างไม่เข้าใจ ทำให้เกิดปัญหาความสัมพันธ์ตามมา  เกิดปัญหาครอบครัว ขาดประสิทธิภาพในการทำงาน การเรียนแย่ลง หรืออาจส่งผลให้ผู้ป่วยติดเหล้าหรือติดยาเสพติด  อาจร้ายแรงถึงขั้นทำร้ายตัวเองหรือฆ่าตัวตาย
• เสี่ยงเกิดภาวะแทรกซ้อนป่วยเป็นโรคอื่น ๆ ได้ เช่น โรคทางจิต โรคหัวใจ โรคไมเกรน  โรคเบาหวาน  และโรคสมาธิสั้น

แม้ไม่มีวิธีป้องกันโรคไบโพลาร์อย่างได้ผลชัดเจน แต่สามารถป้องกันปัจจัยเสี่ยง และช่วยลดอาการรุนแรงของโรคได้

• ดูแลร่างกายให้มีสุขภาพแข็งแรง
• หลีกเลี่ยงความเครียด ทำความเข้าใจกับปัญหาต่างๆ
• หากพบความเสี่ยงควรเข้ารับการรักษา
• ปรึกษาแพทย์ทันที หากพบความผิดปกติจากการใช้ยา และไม่หยุดยาเองเด็ดขาด รวมถึงพบแพทย์ตามนัดอย่างเคร่งครัด

แม้โรคไบโพลาร์จะไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ แต่สามารถควบคุมโรคไม่ให้รุนแรง โดยการใช้ยาตามแพทย์ และที่สำคัญที่สุดคือ ความเข้าใจของคนใกล้ชิดและครอบครัว ว่าสิ่งที่เกิดขึ้นคืออาการป่วย เพื่อให้กำลังใจช่วยสนับสนุนการรักษาให้ผู้ป่วยกลับมาใช้ชีวิตอย่างมีความสุขได้

ขอบคุณข้อมูล : โรงพยาบาลสมิติเวช

“โรคดึงผมตัวเอง” ป่วยจิตเวชแบบย้ำคิดย้ำทำ หายได้หากรู้ตัวทัน

ป่วยจริงไม่หงายการ์ด “ป่วยจิตเวช” แบบไหนละเว้นโทษได้