100 วันรัสเซียบุกยูเครน ส่อยืดเยื้อ ไร้วี่แววสงครามสิ้นสุด

ตั้งแต่ 24 ก.พ. จนถึง 3 มิ.ย. ผ่านมา 100 วันถ้วนแล้วสำหรับเหตุการณ์ความขัดแย้งครั้งใหญ่ในรอบหลายทศวรรษ นั่นคือ “ปฏิบัติการพิเศษทางทหารในยูเครน” หรือ “รัสเซียบุกยูเครน” เพื่อตอบโต้การขยายอิทธิพลของนาโต

วันแรกของการรุกราน ประธานาธิบดีรัสเซีย วลาดิเมียร์ ปูติน ประกาศจะกำจัด “นาซี” ในยูเครน ปกป้องประชาชนผู้ใช้ภาษารัสเซียในยูเครน และก่อนหน้านั้นก็ประกาศรับรองเอกราชให้ลูฮานสก์และโดเนตสก์ พื้นที่ยูเครนที่ควบคุมโดยกลุ่มแบ่งแยกดินแดน ซึ่งสนับสนุนรัสเซียและรัสเซียหนุนหลัง

รัสเซียเตือนศึกอาจรุนแรงขึ้น หลังสหรัฐฯส่งอาวุธเพิ่มให้ยูเครน

สหรัฐฯ กลับลำ ส่งขีปนาวุธแบบจำกัดพิสัยให้ยูเครน

รัสเซียใกล้ยึด "ซีวีโรโดเนตสก์" เมืองยุทธศาสตร์ในลูฮานสก์ได้แล้ว

รัสเซียเริ่มต้นด้วยการโจมตีทางอากาศและใช้ขีปนาวุธโจมตีในหลายเมือง รวมถึงเป้าหมายสำคัญแรกคือกรุงเคียฟ เมืองหลวงของยูเครน ด้านประธานาธิบดียูเครน โวโลดิเมียร์ เซเลนสกี ให้คำมั่นว่า จะไม่หนีไปจากเคียฟ และจะอยู่เป็นผู้นำในการต่อต้านรัสเซีย ขณะที่มีรายงานว่า มีความพยายามตรงเข้ามาลอบสังหารเซเลนสกีถึง 2 ครั้งในวันที่ 24 ก.พ.

สงครามรัสเซีย-ยูเครนนี้ สร้างแรงกระเพื่อม ความกังวล และความเสียหายให้กับความมั่นคงและเศรษฐกิจทั้งต่อรัสเซีย-ยูเครนเอง และต่อทั่วทั้งโลก

100 วันกับภัยคุกคามจากนิวเคลียร์

ในวันแรกหลังการรุกราน รัสเซียสามารถยึดโรงไฟฟ้าพลังงานนิวเคลียร์เชอร์โนบิล ซึ่งเคยเกิดโศกนาฏกรรมนิวเคลียร์ปี 1986 จนหลายฝ่ายหวั่นเกรงว่า รัสเซียจะทำให้ประวัติศาสตร์จะซ้ำรอย

ต่อมาในวันที่ 4 มี.ค. ยูเครนรายงานว่า กองกำลังรัสเซียได้โจมตีโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ “ซาโปริซเซีย (Zaporizhzhia)” ทางตะวันออกเฉียงใต้ของยูเครน ซึ่งเป็นโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ที่ใหญ่ที่สุดในยุโรป จนเกิดเพลิงไหม้ในโรงไฟฟ้า

เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นทำให้ทั่วโลกวิตก เพราะหากโรงไฟฟ้าแห่งนี้ระเบิด จะก่อให้เกิดความเสียหายร้ายแรงกว่าโศกนาฏกรรมเชอร์โนบิลถึง 6 เท่า แต่นับว่ายังโชคดีที่สามารถคุมเพลิงไว้ได้ และไม่มีผู้เสียชีวิตจากเหตุการณ์ที่โรงไฟฟ้าซาโปริซเซีย

จากนั้นช่วงสิ้นเดือน มี.ค. รัสเซียก็ได้ถอยทัพจากโรงไฟฟ้าเชอร์โนบิล โดยพบร่องรอยว่า มีทหารรัสเซียการเข้าไปในพื้นที่บริเวณ “ป่าแดง” ซึ่งเป็นพื้นที่ต้องห้ามของโรงไฟฟ้าเชอร์โนบิลที่มีค่าสารกัมมันตรังสีสูง และจนถึงตอนนี้ก็ยังไม่ทราบจุดประสงค์ของพฤติกรรมดังกล่าว

นอกจากโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ที่ทำให้ทั่วโลกวิตกแล้ว ตลอดเวลาที่ผ่านมา รัสเซียยังออกมาขู่อยู่เนือง ๆ ว่าพร้อมใช้อาวุธนิวเคลียร์หากรัสเซียเผชิญกับภัยคุกคาม แม้ในช่วงหลังจะมีการพูดถึงน้อยลงก็ตามแต่หลายฝ่ายยังคงไม่วางใจ

ถือเป็นเรื่องดีที่จนบัดนี้ยังไม่มีการใช้อาวุธนิวเคลียร์หรือโศกนาฏกรรมเกี่ยวกับนิวเคลียร์ในสงครามรัสเซีย-ยูเครน 100 วันที่ผ่านมา และได้แต่ภาวนาว่ามันจะเป็นแบบนี้ต่อไป เพราะเชื่อว่าไม่มีใครอยากเห็นสงครามนิวเคลียร์ที่จะสร้างความเสียหายโดยตรงและโดยอ้อมต่อทั้งโลกอย่างแน่นอน

สหรัฐฯ เตรียมขายโดรนติดอาวุธ MQ-1C Grey Eagle ให้ยูเครน 4 ลำ

100 วันกับวิกฤตมนุษยธรรม รัสเซียก่ออาชญากรรมสงคราม?

สารหนึ่งที่รัสเซียพยายามสื่อสารมาตลอดคือ รัสเซียไม่ได้จงใจเล็งเป้าโจมตีพลเรือนในยูเครน แต่บอกว่า กองกำลังยูเครนใช้พลเรือนเป็นโล่ป้องกันเพื่อไม่ให้รัสเซียโจมตีต่างหาก

อย่างไรก็ดี จากเหตุที่รัสเซียโจมตีเมืองเอียร์ปินและบูชาใกล้กับกรุงเคียฟ กลับมีการรายงานพบศพพลเรือนยูเครนจำนวนมากที่ถูกทารุณสังหาร จนเข้าข่ายว่าเป็นการก่อ “อาชญากรรมสงคราม” ซึ่งบัญญัติไว้ในอนุสัญญาเจนีวาว่า ในช่วงสงคราม จะต้องไม่มีการสังหารหรือกระทำรุนแรงต่อพลเรือนโดยเด็ดขาด ซึ่งในประเด็นนี้ รัสเซียชี้แจงว่าเป็นการจัดฉาก

นอกจากนี้ ยังมีรายงานหญิงและชายยูเครนหลายรายแจ้งต่อทางการยูเครนว่า ถูกกองกำลังรัสเซียล่วงละเมิดทางเพศอีกด้วย

สำนักงานอัยการยูเครนประเมินว่า กองกำลังรัสเซียอาจก่ออาชญากรรมสงครามในยูเครนมากกว่า 10,000 คดี ซึ่งขณะนี้มีบางคดีที่เริ่มสืบสวนและดำเนินการพิจารณาโทษไปแล้วในยูเครน ขณะที่ในระดับศาลโลกนั้นยังไม่ค่อยเห็นความคืบหน้าในการพิจารณาคดี

คดีอาชญากรรมสงครามแรกที่ยูเครนเพิ่งตัดสินไปคือคดีของ วาดิม ชิชิมาริน ทหารรัสเซียวัย 21 ปีที่ยิงพลเรือนยูเครนอายุ 62 ปีที่ไม่อาวุธเข้าที่ศีรษะจนถึงแก่ความตาย โดยศาลยูเครนตัดสินให้วาดิมมีความผิดฐานก่ออาชญากรรมสงคราม ต้องโทษจำคุกตลอดชีวิต

นอกจากเรื่องของอาชญากรรมสงครามแล้ว การรุกรานยูเครนของรัสเซียยังทำให้เกิดวิกฤตมนุษยธรรมครั้งใหญ่ โดยปัจจุบัน มีประชากรยูเครนมากกว่า 6 ล้านคนต้องอพยพลี้ภัยออกจากบ้านเกิดของตนเอง ในจำนวนนี้คาดว่ามีถึง 2 ล้านคนเป็นเด็ก

ส่วนตัวเลขผู้เสียชีวิต เท่าที่ยืนยันได้ คือมีพลเรือนยูเครนเสียชีวิตแล้วมากกว่า 4,600 ราย (ตัวเลขประเมินคาดว่าอาจสูงถึง 11,000-27,000 ราย) และมีเด็กเสียชีวิตถึง 240 ราย

100 วันกับข้อสงสัย รัสเซียไม่มีแผนผนวกดินแดน จริงหรือ?

การบุกโจมตีในช่วงแรกของรัสเซียนั้น เน้นพื้นที่ทางเหนือเพื่อยึดเมืองหลวง ทางตะวันออกเฉียงเหนือเพื่อหวังยึดคาร์คิฟ เมืองใหญ่อันดับสองของยูเครน และทางใต้ เพื่อยึดเมืองท่าต่าง ๆ ของยูเครนซึ่งมีความสำคัญในทางยุทธศาสตร์

โดยรัสเซียยืนยันตลอดมาว่า “ไม่มีแผนยึดครองดินแดนของยูเครนอย่างแน่นอน”

ต่อมาในช่วงต้นเดือน มี.ค. รัสเซียสามารถยึดควบคุมเมืองแรกของยูเครนได้ นั่นคือ “เคอร์ซอน (Kherson)” เมืองท่าทางตอนใต้ของยูเครน จากนั้นรัสเซียได้ทุ่มความพยายามไปที่การโจมตีเมืองมาริอูโปล (Mariupol) ซึ่งเป็นอีกเมืองท่าที่สำคัญ

หลังจากที่ยึดเมืองเคอร์ซอนได้ เจ้าหน้าที่รัสเซียที่เข้ามาบริหารเมืองเคอร์ซอนได้ประกาศเปลี่ยนสกุลเงินที่ใช้ในเมืองให้เป็นเงินรูเบิลของรัสเซีย เปลี่ยนสื่ออย่างเช่นวิทยุให้เป็นสื่อของรัสเซีย และแม้แต่อินเทอร์เน็ตก็ถูกเปลี่ยนไปใช้เครือข่ายของรัสเซีย

และคีริลล์ สเตรมูซอฟ รองหัวหน้าคณะบริหารเมืองเคอร์ซอนที่แต่งตั้งโดยรัสเซีย ก็ได้ออกมาเรียกร้องให้มีการผนวกเคอร์ซอนเป็นส่วนหนึ่งของรัสเซียด้วย ทางฝั่งยูเครนเอง ก็เริ่มมาตรการตอบโต้เพื่อพยายามยึดเคอร์ซอนคืนมาจากรัสเซีย

อีกเมืองที่ถูกโจมตีหนักและถูกรัสเซียยึดไปได้ในที่สุดคือมาริอูโปล ทั้งโรงพยาบาลเด็กถูกโจมตี มีคนท้องได้รับบาดเจ็บและเสียชีวิต หรือโรงละครที่มีพลเรือนไปหลบภัยก็ถูกโจมตีเช่นกัน รวมถึงรัสเซียยังพยายามเรียกร้องให้มาริอูโปลวางอาวุธยอมจำนนด้วย

เหตุผลที่รัสเซียต้องการมาริอูปอลนั้น เนื่องจากต้องการเชื่อมเส้นทางระหว่างแหลมไครเมียและภูมิภาคดอนบาสหรือยูเครนตะวันออกที่สนับสนุนรัสเซีย ซึ่งเดิมทีมาริอูโปลก็เคยเป็นส่วนหนึ่งของกลุ่มแบ่งแยกดินแดน แต่ถูกกองกำลังอาซอฟ (Azov) ยึดมาได้

กองกำลังอาซอฟที่ประจำการอยู่ในมาริอูโปลเป็นกลุ่มขวาจัดติดอาวุธ ซึ่งเคยมีชื่อเสียว่าหัวรุนแรงและเป็นกลุ่มลัทธินีโอนาซีด้วย เมื่อถูกตราหน้าว่าเป็น “นาซี” จึงเท่ากับเป็นเป้าหมายที่รัสเซียต้องการกำจัด (ตามที่ปูตินประกาศในวันแรกของปฏิบัติการพิเศษ)

รัสเซียโจมตีมาริอูโปลอย่างหนักจนในที่สุดมีเพียงโรงงานเหล็กอาซอฟสตอลเป็นปราการด่านสุดท้าย ซึ่งภายในโรงงานมีทั้งพลเรือนและกองกำลังอาซอฟ

กองกำลังอาซอฟสามารถต้านการโจมตีของรัสเซียไว้ได้นานเกือบ 90 วัน และในที่สุดก็ยอมจำนนเมื่อวันที่ 16 พ.ค. ที่ผ่านมา และรัสเซียก็ประกาศว่าสามารถควบคุมมาริอูโปลได้อย่างเต็มรูปแบบในที่สุด ส่วนกองกำลังอาซอฟในโรงงานเกือบ 2,500 นายที่ยอมจำนนก็ถูกรัสเซียคุมตัวไว้

หลังจากยึดมาริอูโปลได้ ยังมีรายงานว่า ขณะนี้ รัสเซียได้นำรถตู้โฆษณาชวนเชื่อแบบเคลื่อนที่พร้อมโทรทัศน์จอใหญ่มาวิ่งในเมือง โดยจะฉายรายการข่าวช่องโทรทัศน์ของรัฐรัสเซีย และรายการสนทนาทางการเมืองที่จะมีผู้เชี่ยวชาญมาพูดสนับสนุนการบุกรุกยูเครนให้ชาวเมืองมาริอูโปลฟัง

เชื่อกันว่า นี่เป็นหนึ่งในความพยายามที่จะค่อย ๆ ผนวกรวมเอามาริอูโปลเป็นส่วนหนึ่งของรัสเซีย

เมื่อรวมกับความพยายามของรัสเซียที่กำลังโจมตีภูมิภาคดอนบาส (ยูเครนตะวันออก) ซึ่งเป็นที่ตั้งของลูฮานสก์และโดเนตสก์ของกลุ่มแบ่งแยกดินแดน ผู้เชี่ยวชาญหลายสำนักจึงประเมินว่า รัสเซียน่าจะต้องการผนวกเอายูเครนตะวันออกและยูเครนใต้มาเป็นส่วนหนึ่งของรัสเซีย อย่างที่เคยทำกับไครเมียมาแล้วเมื่อปี 2014

หากรัสเซียมีแผนผนวกดินแดนจริง เชื่อว่าอาจเป็นชนวนเหตุที่ทำให้เกิดการปะทะรุนแรงระหว่างสองฝ่ายได้อีกครั้ง และนานาชาติอาจยื่นมือเข้ามาช่วยต่อต้านรัสเซียมากขึ้น ซึ่งอาจส่งผลให้เกิดความตึงเครียดยิ่งขึ้นไปอีก

100 วันที่ทำให้ราคาเชื้อเพลิง-อาหารพุ่งทะลุเพดาน

ไม่กี่วันหลังรัสเซียเริ่มบุกยูเครน บรรดาชาติตะวันตกก็ได้ประกาศมาตรการคว่ำบาตรรัสเซียครั้งใหญ่อย่างไม่เคยปรากฏมาก่อน และเสนอความช่วยเหลือทางทหารแก่ยูเครน โดยมีทั้งการแบนทางเศรษฐกิจเบื้องต้น แบนเที่ยวบินของรัสเซีย และแบนรัสเซียจากการแข่งขันกีฬาและงานวัฒนธรรมต่าง ๆ

นอกจากนี้ ยังมีการแบนน้ำมัน ถ่านหิน ของรัสเซีย รวมถึงแบนรัสเซียออกจากเครือข่ายการจ่ายเงินหลักของโลกหรือ Swift ด้วย จนรัสเซียออกมาตอบโต้ด้วยการปรับแผนการขายก๊าซธรรมชาติให้กับประเทศ “ที่ไม่เป็นมิตร” เป็นเงินรูเบิล เพื่อตอบโต้ประเทศตะวันตกมีคำสั่งแช่แข็งสินทรัพย์ชาวรัสเซีย

รัสเซียเป็นประเทศที่ส่งออกก๊าซธรรมชาติมากเป็นอันดับ 1 ของโลก ส่งออกก๊าซธรรมชาติรูปแบบต่าง ๆ ไปยังเกือบ 40 ประเทศทั่วโลก เป็นประเทศในยุโรปเกือบ 30 ประเทศ

แน่นอนว่าหลายประเทศในยุโรปไม่ยอมจ่ายค่าก๊าซด้วยเงินรูเบิล เพราะจะเท่ากับเป็นการสนับสนุนเงินทุนในการทำสงครามให้กับรัสเซีย ซึ่งล่าสุดรัสเซียก็ได้ระงับการส่งก๊าซธรรมชาติให้กับโปแลนด์ บัลแกเรีย ฟินแลนด์ เนเธอร์แลนด์ เดนมาร์ก และเยอรมนีแล้ว

สงครามรัสเซีย-ยูเครนยังส่งผลกระทบต่อตลาดเชื้อเพลิงทั่วโลก เป็นผลให้ราคาน้ำมันและก๊าซธรรมชาติในหลายประเทศพุ่งสูงทะลุเพดาน รวมถึงประเทศไทยที่ราคาน้ำมันไต่ระดับสูงเป็นประวัติการณ์

นอกจากเชื้อเพลิงแล้ว ความขัดแย้งรัสเซีย-ยูเครนยังทำให้เกิดวิกฤตอาหารที่ยังคงหาทางออกไม่ได้

ยูเครนได้ชื่อว่าเป็นหนึ่งในเตาอบของโลก เพราะเป็นหนึ่งในผู้ผลิตธัญพืชรายใหญ่ที่สุดของโลก เคยส่งออกสินค้าส่วนใหญ่ผ่านทางท่าเรือทะเลดำและทะเลอาซอฟ แต่หลังถูกรัสเซียรุกราน ก็ทำให้ท่าเรือเหล่านี้ถูกยึด การส่งออกข้าวสาลี น้ำมันดอกทานตะวัน และผลผลิตทางอาหารหรือการเกษตรอื่น ๆ รวมถึงปุ๋ยสำหรับพืชผลการผลิตหยุดชะงัก โดยเฉพาะธัญพืชที่ราคาตลาดโลกพุ่งสูง

แม้ยูเครนจะพยายามส่งออกธัญพืชและสินค้าด้านอาหารผ่านทางถนน แม่น้ำ และทางรถไฟ เพื่อช่วยหลีกเลี่ยงวิกฤตอาหารโลก แต่ก็ยากที่จะไปถึงที่หมายได้อย่างรวดเร็วปลอดภัย

ขณะที่ยูเครนและชาติตะวันตกกำลังพยายามหาทางส่งออกผลิตภัณฑ์การเกษตร ทางฝั่งรัสเซียมีข้อเสนอเป็นนัย ๆ ว่า ให้พิจารณาเกี่ยวกับการคว่ำบาตรรัสเซียใหม่ แลกกับการเปิดเส้นทางขนส่ง

หากปัญหาการส่งออกของยูเครนยังไม่ได้รับการแก้ไขในเร็ววัน มีการประเมินว่า ผู้คนกว่า 190 ล้านคนทั่วโลกจะประสบวิกฤตความไม่มั่นคงด้านอาหารอย่างรุนแรง

“อีลอน มัสก์” สั่งพนักงานเทสลากลับเข้าออฟฟิศ ชี้ใครทำไม่ได้ก็ออกไป

อนามัยโลกชี้ “ฝีดาษลิง” เป็น “ภัยเสี่ยงระดับปานกลาง” ต่อสาธารณสุขโลก

100 วันผ่านไปแล้ว อนาคตข้างหน้าจะเป็นอย่างไร?

ขณะนี้ เป้าหมายหลักของรัสเซียคือยูเครนตะวันออก โดยรัสเซียสามารถยึดส่วนหนึ่งของเมือง เซเวโรโดเนตสก์ (Severodonetsk) ทางตะวันออกของยูเครนไปได้แล้ว

ผู้เชี่ยวชาญหลายสำนักยังคงมีความเห็นตรงกันว่า วิกฤตความขัดแย้งครั้งนี้น่าจะจบลงได้ด้วยการเจรจา แต่ที่ผ่านมาก็ได้มีการพูดคุยเจรจาสันติภาพกันหลายครั้งระหว่างยูเครนและรัสเซีย

โดยเงื่อนไขที่ผ่านมาของรัสเซียคือ เรียกร้องให้ยูเครนยอมรับไครเมียเป็นดินแดนของรัสเซีย และยูเครนต้องปลอดทหารและลัทธินาซี รวมถึงยูเครนต้องให้การรับประกันว่า จะไม่เข้าร่วมกับกลุ่มพันธมิตรทางทหารของชาติตะวันตกนาโต

แน่นอนว่าจนถึงบัดนี้ การเจรจายังไม่บรรลุผลใด ๆ ทั้งสิ้น นอกจากการเปิดเส้นทางมนุษยธรรมเป็นครั้งคราวในหลายเมืองก่อนหน้านี้เพื่อให้พลเรือนอพยพออกไปจากพื้นที่ที่มีการปะทะ

อย่างไรก็ตาม สหภาพยุโรปเพิ่งประกาศคว่ำบาตรน้ำมันรัสเซียเพิ่มเติม และสหรัฐฯ ก็เพิ่งส่งอาวุธให้ยูเครน ซึ่งสร้างความตึงเครียดให้สูงขึ้น และต้องรอดูว่า รัสเซียจะมีมาตรการรับมือตอบโต้อย่างไร

100 วันที่ผ่านมานี้ทำให้ทั่วโลกกังขาว่า ความขัดแย้งครั้งนี้จะจบลงได้ด้วยการเจรจาสันติภาพจริงหรือ และต้องใช้เวลาอีกนานเท่าไร เพราะสถานการณ์ในขณะนี้ก็มีสัญญาณบ่งชี้ไม่น้อยว่า ความขัดแย้งอาจยกระดับขึ้นไปได้อีกเช่นกัน

ภาพจาก AFP / Getty Image / Shutterstock