ชวนสายบุญมาเช็กให้ชัวร์ ว่าอาหารหรือสิ่งของต้องห้ามอะไรที่ไม่ควรนำมาใส่บาตร หากปฏิบัติอย่างถูกต้องจะได้รับอานิสงส์ 5 ประการของการทำบุญตักบาตร ที่ตามพุทธเจ้าตรัสไว้ คือ
1) เป็นที่รักของผู้คนทั้งหลาย
2) คนดีมีปัญญาย่อมชอบคบค้าสมาคมด้วย
3) มีชื่อเสียงที่ดีงาม
4) เป็นผู้ไม่ห่างไกลธรรม
5) เมื่อตายแล้วย่อมเข้าสู่สุคติโลกสวรรค์
แต่ก็ยังมีข้อควรระวังสำหรับอาหารที่ไม่ควรใส่ ที่ศาสนิกชนพึงรู้ไว้ ดังนี้
เนื้อต้องห้าม
พระวินัยบัญญัติทุกสิกขาบท พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงบัญญัติด้วยพระองค์เอง โดยเนื้อที่ทรงห้ามสำหรับพระภิกษุมี 10 ชนิด คือ
- เนื้อมนุษย์
- เนื้อช้าง
- เนื้อม้า
- เนื้อสุนัข
- เนื้อราชสีห์
- เนื้องู
- เนื้อหมี
- เนื้อเสือโคร่ง
- เนื้อเสือดาว
- เนื้อเสือเหลือง
หากญาติโยมนำไปถวายจะถือว่าผิดหลักพระธรรมวินัย ห้ามใส่บาตรด้วยเนื้อเหล่านี้เป็นอันขาด
เนื้อดิบ
ปกติแล้วพระภิกษุสามารถฉันเนื้อได้ ไม่ผิดหลักเว้นแต่จะเข้า 10 เนื้อต้องห้าม แต่เนื้อดิบ อาทิ ซอยจุ๊ ซาชิมิ ลาบก้อย ที่กึ่งดิบกึ่งสุก หรือเนื้อดิบล้วน ๆ ไม่ควรเป็นอย่างยิ่งแก่การถวายให้พระภิกษุฉัน เนื่องจากหากฉันเข้าไปจะต้องอาบัติ อีกทั้งการรับประทานอาหารอย่างไม่ถูกสุขอนามัยอาจสาเหตุของการป่วยเป็นโรคพยาธิ และโรคแบคทีเรียต่าง ๆ ที่ส่งผลต่อคุณภาพชีวิตในระยะยาวได้
ผลไม้มีเมล็ด
หากต้องการถวายผลไม้ให้แก่พระภิกษุ แนะนำให้ถวายผลไม้ที่ไร้เมล็ด หากผลไม้มีเมล็ดอ่อน แพร่พันธุ์ไม่ได้ สามารถถวายได้ แต่ถ้าเมล็ดนั้นสามารถแพร่พันธุ์ได้ ไม่ควรถวาย เพราะภิกษุรับประเคน และเผลอฉันเมล็ดเข้าไปจะต้องอาบัติ ปาจิตตีย์ ดังนั้น พระภิกษุจึงต้องทำกัปปิยะ เสียก่อน คือทำให้สุก หรือเอาเมล็ดทิ้ง จึงจะสามารถฉันได้โดยไม่ผิดพระธรรมวินัย
เครื่องดื่มบางชนิด
ทราบดีอยู่แล้วว่า พระภิกษุสามารถฉันน้ำปานะได้ แต่น้ำปานะที่ไม่สมควรตามหลักพระวินัย ได้แก่
- น้ำแห่งธัญชาติ (ข้าว) 7 ชนิด คือ ข้าวสาลี ข้าวเปลือก ข้าวเหนียว ข้าวละมาน ข้าวฟ่าง ลูกเดือย และหญ้ากับแก้
- น้ำผลไม้ 9 ชนิด คือผลตาล มะพร้าว ขนุน สาเก น้ำเต้า ฟักเขียว แตงไทย แตงโม และฟักทอง
- น้ำจากอาหารอื่น ๆ เช่น ถั่วชนิดต่าง ๆ มีถั่วเหลือง ถั่วเขียว ถั่วดำ และงา แม้จะต้มจะกรอง ทำเป็นเครื่องดื่มชนิดต่าง ๆ
ซึ่งปานะนี้ให้สุกด้วยแสงแดดเท่านั้น ห้ามให้สุกด้วยไฟ และน้ำปานะจัดเป็นยามกาลิก(ฉันชั่วคราว) จึงควรเก็บไว้ฉันได้ตลอด 1 วัน กับ 1 คืนเท่านั้น
น้ำมัน
พระพุทธเจ้าทรงบัญญัติสิกขาบทไว้ว่า ภิกษุใดออกปากขอโภชนะอันประณีตเช่นนี้ คือ เนยใส เนยข้น น้ำมัน มาเพื่อตนแล้วฉัน ต้องอาบัติ ปาจิตตีย์
อาหารที่ไม่ควรใส่บาตร ไม่แนะนำ
ข้าวสาร อาหารแห้ง
การที่หลายคนถวายข้าวสาร อาหารแห้งเป็นปกติ และพบได้ทั่วไป ไม่ได้หมายความว่าเป็นสิ่งที่ถูกต้อง เหมาะสม เนื่องจากตามพระธรรมวินัย พระภิกษุไม่สมควรทำอย่างคฤหัสถ์ คือประกอบอาหารเอง ควรประพฤติขัดเกลาและศึกษาพระธรรมของพระพุทธเจ้าเท่านั้น หากจะถวายข้าวสาร อาหารแห้ง ควรถวายให้กับวัด เพื่อให้ทางวัดเป็นผู้จัดเก็บเข้าโรงทาน สำหรับให้ฆราวาสได้ประกอบอาหารต่อไปจะเหมาะสมกว่า
เหตุผลเดียวกันกับการถวายข้าวสาร อาหารแห้ง เพราะพระภิกษุไม่สามารถทำอาหารเองได้ และจะเก็บอาหารไว้ฉันเองในวันต่อ ๆ ไป ไม่ได้เช่นกัน ดังนั้น การถวายอาหารกึ่งสำเร็จรูปจึงเป็นสิ่งที่ไม่เหมาะสม อีกประการสำคัญคือ ส่วนประกอบและกรรมวิธีของอาหารกึ่งสำเร็จรูป มีโภชนาการที่ต่ำกว่าอาหารทำสด ใหม่ และเต็มไปด้วย ไขมัน โซเดียม หรือคาร์โบไฮเดรตที่เกินพอดี ซึ่งอาจจะส่งผลต่อสุขภาพของพระภิกษุได้
จะพบการถวายขนมหวาน อาทิ ทองหยิบ ทองหยอด หรือขนมไทยต่าง ๆ ให้แก่พระภิกษุอยู่เป็นประจำ ซึ่งการฉันขนมหวานไม่ได้ผิดหลักพระธรรมวินัย แต่ไม่เหมาะสม เนื่องจากขนมหวานอาจจะมีส่วนประกอบที่ส่งผลเสียต่อสุขภาพ ดังนั้นหากถวายต้องคำนึงถึงน้ำตาล กะทิ หรือส่วนประกอบที่จะเป็นผลเสียต่อร่างกายพระภิกษุ
พระพุทธเจ้าเคยกล่าวกับพระอานนท์ไว้ว่า เงินเปรียบเสมือนอสรพิษ ที่คอยแว้งกัดและให้โทษ กับผู้มีหรือครอบครองมันไว้ พระพุทธองค์จึงไม่สนับสนุนให้พระสาวกมีหรือครอบครองเงินไว้ แต่ถ้า ต้องรับก็ต้องรับไว้ด้วยจิตไม่คิดยินดี และถ้าเงินนั้นไม่ได้รับจากผู้ถวายด้วยเจตนาแล้วครอบครองไว้ พระสงฆ์จะต้องปาราชิก การถวายเงินหรือปัจจัยไม่ได้มีความจำเป็น หรือเป็นธรรมเนียมที่ต้องปฏิบัติแต่อย่างใด
ข้อควรระวังในการตักบาตร
1. อย่าให้ทัพพีภาชนะโดนบาตร
2. อย่าชวนพระสนทนาขณะใส่บาตร
3. ควรถอดรองเท้าทุกครั้ง
4. ไม่ควรใส่สิ่งของที่ใหญ่เกินไป เช่น ขวดน้ำ ข้าวถุงใหญ่
5. ควรจัดอาหารที่หาได้สะดวก
6. ไม่ควรใส่อาหารกระป๋อง ของดิบ หรือของเหลือที่รับประทานแล้ว
ที่มา มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, มูลนิธิศึกษาและเผยแพร่พระพุทธศาสนา
