ผู้สูงอายุ “เบื่ออาหาร” อาจสะท้อนภาวะซึมเศร้า-ปัญหาสุขภาพ

ผู้สูงอายุส่วนใหญ่ มักมีอาการเบื่ออาหาร ที่ถ้าหากไม่ได้รับการดูแลฟื้นฟู อาจทำให้ผู้สูงอายุขาดสารอาหาร ตามมาด้วยสารพัดโรคเรื้อรัง เผยปัจจัยและเทคนิคดูแลผู้สูงอายุตามที่แพทย์แนะนำ

ปัจจัยทำให้ผู้สูงอายุเบื่ออาหาร

• การเปลี่ยนแปลงทางด้านร่างกาย 

ผู้สูงอายุมีการผลิตน้ำลายลดลง ส่งผลให้มีปัญหาในการคลุกเคล้าอาหารและการกลืนที่ลำบากมากขึ้นเสี่ยงต่อการสำลัก ส่วนใหญ่เกิดจากผลข้างเคียงจากการใช้ยา นอกจากนี้การหลุดร่วงของฟันและปัญหาฟันผุที่เพิ่มขึ้นในผู้สูงอายุ

8 อาหารว่างผู้สูงอายุมีปัญหาการบดเคี้ยว-เบื่ออาหาร เสริมโภชนาการมื้อหลัก!

หลักการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุ ให้อายุยืน สุขภาพกายและใจแข็งแรง

ส่งผลให้มีปัญหาการเคี้ยวและย่อยอาหาร อีกทั้งผู้สูงอายุมีการ

เปลี่ยนแปลงการรับรสสัมผัส 

• การได้กลิ่นและรับรสที่เปลี่ยนแปลง ส่งผลให้ไม่เจริญอาหาร 
• การเปลี่ยนแปลงสรีรวิทยาของระบบทางเดินอาหารพบว่าผู้สูงอายุจะใช้ระยะเวลาในการย่อยอาหารมากขึ้น ส่งผลให้อาหารคงค้างอยู่ในกระเพาะอาหารนานทำให้ความอยากอาหารในมื้อต่อไปลดลง 
• อาการท้องผูกซึ่งพบได้บ่อยในผู้สูงอายุก็มีส่วนในการลดความอยากอาหารเช่นกัน

การเปลี่ยนแปลงทางด้านฮอร์โมน 

• ฮอร์โมนกรีลิน (ghrelin) ที่ลดลง 
• ฮอร์โมนคอเลสโตไคนิน คอเลซิสโทไคนิน (cholecystokinin) และเลปติน (leptin) ที่เพิ่มขึ้น ทำให้ความอยากอาหารของผู้สูงอายุลดลง

ปัญหาภาวะทางกายและการเจ็บป่วยด้วยโรคเรื้อรัง 

โรคหัวใจ โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง ไตวาย โรคตับ พาร์กินสัน และมะเร็ง โรคเหล่านี้มีการหลั่งสารก่อการอักเสบ รวมถึงยาที่ใช้เพื่อรักษาโรคมีผลทำให้เกิดการคลื่นไส้อาเจียนหรือลดความอยากอาหารโดยตรง เช่น ยาฆ่าเชื้อบางชนิด ยาต้านโรคพาร์กินสัน ยาคลายกล้ามเนื้อ ยารักษาไมเกรน 

ผู้สูงอายุส่วนใหญ่มักมีการเคลื่อนไหวร่างกายลดลง มีมวลกล้ามเนื้อที่ลดลง สัดส่วนของไขมันที่เพิ่มมากขึ้น เป็นส่วนหนึ่งของความอยากอาหารที่ลดลงได้

ทางด้านจิตประสาท 

ภาวะซึมเศร้า และการรู้คิดบกพร่อง เช่น ภาวะสมองเสื่อม นอกจากนี้การที่ผู้ป่วยอยู่คนเดียวลำพังต้องประกอบอาหารหรือรับประทานอาหารคนเดียว อาจส่งผลให้ผู้สูงอายุรับประทานอาหารลดลง

ผลกระทบจากการเบื่ออาหารของผู้สูงอายุ

การติดเชื้อง่ายขึ้น การรู้คิดที่ถดถอย ขาดเกลือแร่และวิตามินที่จำเป็นต่อร่างกาย ซึ่งบางรายถ้าขาดสารอาหารมากอาจทำให้เกิดอาการรุนแรงเช่น ตะคริว ซึม หมดสติ หัวใจเต้นผิดจังหวะ เสียชีวิตได้

ดูแลผู้สูงอายุเบื่ออาหาร

• เลือกอาหารที่มีขนาดชิ้นเล็ก เนื้อสัมผัสนิ่ม ละเอียด เป็นเนื้อเดียวกัน มีความชุ่มน้ำ ทั้งนี้การเลือกอาหารที่เหมาะสมต้องสอดคล้องกับภาวะหรือโรคที่เป็นสาเหตุการเบื่ออาหาร 
• สร้างตารางการรับประทานอาหารให้เป็นเวลาที่แน่นอนเพื่อให้ร่างกายเตรียมพร้อมสำหรับการรับประทานอาหารในแต่ละมื้อ
• แนะนำให้ผู้สูงอายุจิบน้ำเปล่าบ่อย ๆ หลีกเลี่ยงอาหารที่แห้งและแข็ง 
• หมั่นตรวจสุขภาพฟันและช่องปากทุก 6 เดือนหรือตามคำแนะนำของทันตแพทย์ หากมีปัญหาเกี่ยวกับฟันหรือการเคี้ยวควรปรึกษาทันตแพทย์เพื่อทำการรักษาหรือใส่วัสดุ ฟันปลอม เพื่อช่วยในการเคี้ยว
• รักษาอาการผิดปกติต่าง ๆ เช่น คลื่นไส้ อาเจียน ท้องผูก อาการปวด
• หากผู้สูงอายุได้กลิ่นและรสลดลง การปรุงอาหารเพื่อให้มีกลิ่นและรสเด่นขึ้นตามที่ชอบอาจช่วยได้ 

ไม่แนะนำการเพิ่มเกลือหรือน้ำตาลในอาหารโดยเฉพาะผู้มีโรคประจำตัว อาจพิจารณาการเพิ่มพริกไทย สมุนไพร หรือเครื่องเทศ เพื่อชูกลิ่นและรสของอาหารแทน

ทั้งนี้ผู้ป่วยที่มีปัญหาซึมเศร้าหรือปัญหาด้านการรับรู้บกพร่อง ควรได้รับการวินิจฉัยและรักษาโดยแพทย์ 

ซึ่งการป้องกันอาการเบื่ออาหารนั้นอาจทำได้ยาก แต่การลดความเสี่ยงดังที่กล่าวมาจะช่วยลดข้อจำกัดในการรับประทานอาหาร และเพิ่มความอยากอาหารให้ผู้สูงอายุได้

หกล้มใน “ผู้สูงอายุ” ไม่ใช่เรื่องเล็ก อาจเป็นสาเหตุของการเสียชีวิตได้

อาหารเสริม และ อาหารทดแทนผู้สูงอายุเบื่ออาหาร

• หากผู้สูงเบื่ออาหารจากปัญหาด้านการเคี้ยวและกลืน อาจแนะนำอาหารที่รับประทานง่าย เช่น ซุป โจ๊ก ข้าวต้ม อาหารปั่น น้ำหรือนมปั่น ผักหรือผลไม้ปั่น แนะนำอาหารที่ให้พลังงานและมีประโยชน์ เช่น อะโวคาโด ไข่ กล้วย 
• สารอาหารและอาหารเสริมบางชนิดอาจมีบทบาทช่วยเพิ่มความอยากอาหาร เช่น Zinc, thiamine, น้ำมันปลา เป็นต้น 

ทั้งนี้ควรอยู่ในดุลยพินิจของแพทย์ หากผู้สูงวัยรับประทานอาหารได้น้อยมากจนไม่เพียงพอกับความต้องการของร่างกายได้

ขอบคุณข้อมูลจาก : โรงพยาบาลสมิติเวช ศรีนครินทร์

9 วิธีดูแลผู้ป่วยเบาหวานช่วงหน้าร้อน! ละเลยอาจเสี่ยงถึงชีวิต

ผู้สูงอายุเสี่ยงภาวะขาดน้ำ รุนแรงเสี่ยงหัวใจล้มเหลวไตวายได้!